Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε με αφορμή την παρουσίαση του "Άξιον Εστί" στην Ουρανούπολη (20/8)και την Καλαμαριά (30/8). Σε μεγάλο μέρος βασίζεται σε ερμηνευτικές παρατηρήσεις του Τάσου Λιγνάδη ("Το Αξιον Εστί του Ελύτη") και του Mario Vitti ("Οδυσσέας Ελύτης, κριτική μελέτη")
Μπορείτε να το βρείτε σε μια πιο βολική μορφή για ανάγνωση ή και για κατέβασμα και εκτύπωση εδώ.

Ένα έργο τόσο γνωστό, μα και πόσο άγνωστο…Πενήντα δύο χρόνια μετά τη συγγραφή του και  σαρανταεπτά μετά την μελοποίησή του από τον Μίμη Θεοδωράκη, ποιο είναι το αποτύπωμα που έχει αφήσει στη συνείδησή μας; Οι πανίσχυρες εντυπώσεις και οι κυριαρχικοί συνειρμοί που δημιουργούν τα άσματα που ταυτίστηκαν με τη φωνή του Μπιθικώτση ή τα αναγνώσματα που στοίχειωσε με την απόδοσή του ο Μάνος Κατράκης  αρκούν για να αποδώσουν πλήρως  τη δυναμική  όλης της σύνθεσης; Στα ερωτήματα αυτά θα προσπαθήσει να απαντήσει το επόμενο κείμενο, καρπός της ενασχόλησής μας με το τμήμα του «Αξιον εστί» που μελοποιήθηκε από τον Θεοδωράκη. Ο Θεοδωράκης μελοποιεί αποσπάσματα του έργου : έναν ύμνο του πρώτου μέρους ( Γένεσις), τέσσερις ψαλμούς και τέσσερα άσματα του δεύτερου μέρους ( Πάθη) και μια επιλογή 35 στροφών από τον ύμνο της του τρίτου μέρους ( Δοξαστικόν), ενσωματώνοντας στην μουσική εκδοχή του «Άξιον Εστί» («λαϊκό ορατόριο» ονομάζει τη μουσική του σύνθεση) και τρία αναγνώσματα των Παθών.

Ξεκινώντας από το ποιητικό κείμενο και πριν περάσουμε στα αποσπάσματα που μελοποιήθηκαν ( κατά προσέγγιση 17 από τις 75 σελίδες του ποιητικού κειμένου), πρέπει να πούμε ότι το «Αξιον Εστί» εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 1959. Αποτελεί  μια καμπή στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη: ξεκινώντας αυτός το 1929( σε ηλικία 18 ετών) από τον υπερρεαλισμό, ένα κίνημα που διακήρυξε την κατάργηση της λογικής αλληλουχίας στην τέχνη , ένα κίνημα που κατά κάποιο τρόπο αυτονομούσε τον ποιητή από το ιστορικό και κοινωνικό του περιβάλλον, δίνοντας προτεραιότητα στην ατομική έκφραση του υποσυνείδητου, 30 χρόνια μετά, και έχοντας βιώσει άμεσα το  βάρος της ιστορικής περιπέτειας του Ελληνισμού στη δεκαετία του 1940, αποφασίζει να υποτάξει τον ιδιαίτερο τρόπο της ποιητικής του έκφρασης στην ανάγκη να μιλήσει για την πατρίδα του. Το ότι μεσολαβούν 16 .χρόνια ποιητικής σιωπής από την έκδοσή της προηγούμενης συλλογής του («Ήλιος ο πρώτος»,1943)  αποτυπώνει τις ωδίνες της γέννησης αυτής της μεγάλης ποιητικής σύνθεσης.

Πρόκειται λοιπόν για μια ποιητική σύνθεση 75 περίπου σελίδων, χωρισμένη σε τρία τμήματα  ( Ι. Γένεσις ΙΙ. Πάθη ΙΙΙ. Δοξαστικόν), στο καθένα από τα οποία εντοπίζεται μια μορφική ποικιλία ( ύμνοι,  ψαλμοί, αναγνώσματα, άσματα). Καταδεικνύει η ποικιλία αυτή την πρόθεση του Ελύτη να αποδώσει μια μουσικότητα στη σύνθεση. Δεν μας ξενίζει λοιπόν το ότι αποστέλλει το «Αξιον Εστί» στον Θεοδωράκη ένα χρόνο μετά την έκδοσή του. «Επιλέγει» μάλιστα  έναν συνθέτη με δυτική μουσική παιδεία, που  είχε ήδη προσεγγίσει και ενσωματώσει την λαϊκή μουσική παράδοση στο έργο του, και που ήδη είχε στο «βιογραφικό» του τη μελοποίηση – μεταξύ άλλων- και ενός άλλου εμβληματικού ποιητικού έργου («Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου).  Είναι ξεκάθαρη επίσης η πρόθεση του ποιητή ( και από τους  τίτλους βεβαίως, τόσο των τριών ενοτήτων όσο και από τον γενικό) να δώσει μια χροιά θρησκευτικής τελετουργίας στην σύνθεση (που προσομοιάζει στη Θεία Λειτουργία), όχι μόνο στη μορφή, αλλά και στο περιεχόμενο, καθώς όλη η σύνθεση διαπερνάται από μια επίσης θρησκευτική – τελετουργική αντίληψη της ζωής: Γέννηση – Πάθος – Θάνατος – Ανάσταση – Αθανασία. (στο ίδιο σχήμα βέβαια ανιχνεύεται επιρροή και από την αρχαία ελληνική τραγωδία ).

Ι. Η «Γένεσις» αποτελείται από επτά ύμνους, έναν από τους οποίους μελοποιεί ο Θεοδωράκης για να τον εντάξει στο «λαϊκό ορατόριο» που συνθέτει. Αφηγείται τη γέννηση του Ενός και συγκεκριμένου ανθρώπου που εντάσσεται σε ένα τοπίο που τον διαπλάθει . (« πολλά τα λιόδεντρα…). Το σκηνικό του Αιγαίου – κυρίαρχο στο ποιητικό σύμπαν του Ελύτη από την πρώτη του συλλογή («Προσανατολισμοί»,1939)- είναι παρόν  με τις παρομοιώσεις που προετοιμάζουν την ιερατική αναφορά στο όνομα των νησιών («η Ίος, η Σίκινος, η Σέριφος, η Μήλος») , μα και με την αιθρία του ( «πλατύς επάνου ο ουρανός») και με τη λιτότητά του («λίγο το νερό…το δέντρο μοναχό του…φτενό στα πόδια σου το χώμα…»). Μα το τοπίο διαπλάθει τον άνθρωπο…η ύπαρξη της ανάγκης κάνει το νου να εμβαθύνει ( «για να μην έχεις που ν’απλώσεις ρίζα και να τραβάς του βάθους ολοένα»), η αιθρία του τοπίου μεταλλάσσεται σε αιθρία του νου και του ήθους ( «πλατύς επάνου ο ουρανός για να διαβάζεις μόνος σου την απεραντοσύνη»)

Τον διαπλάθει  με τέτοιο τρόπο ώστε από τον στενό κόσμο των ατομικών εμπειριών να αναχθεί στο νόημα του απείρου…ο μικρός κόσμος να αποκαλύψει την αίγλη του αιωνίου («Αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας »). Η ενότητα των πάντων είναι κάτι που η συμβατική ανθρώπινη αντίληψη δεν μπορεί να συλλάβει, περιχαρακωμένη στις αποσπασματικές της εμπειρίες. Εδώ επεμβαίνει ο λόγος του ποιητή, για να καταδείξει ότι τα πολλά θνητά «έν» είναι το αθάνατο «παν», τα πολλά μάταια «νυν» είναι οι όψεις του αιωνίου.

ΙΙ. Στα "Πάθη" συναντούμε 18 ψαλμούς, 12 άσματα και 6 αναγνώσματα κατανεμημένα με  μια ποικίλων τρόπων διαδοχή. Η βασική ιδέα παραμένει ίδια : ισχύει και εδώ το ίδιο σχήμα, ατομικό και γενικό συνενώνονται με τρόπο ποιητικό-ανορθολογικό.. Στα «Πάθη» όμως είναι παρών  ένας ιστορικός μύθος με συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια   (Αλβανικό Έπος, Κατοχή, Απελευθέρωση). Οι συγκεκριμένες ιστορικές εμπειρίες διοχετεύονται κυρίως στα «Αναγνώσματα», όπου  φορέας της εμπειρίας είναι η ανθρώπινη ομάδα και τα γεγονότα που βίωσε. Στους «Ψαλμούς» υποκείμενο είναι το ποιητικό εγώ. Τέλος στα «άσματα» εκφράζεται κάτι καθολικότερο και ομαδικότερο. Ο Θεοδωράκης επιλέγει και μελοποιεί 4 ψαλμούς και 4 άσματα, ενσωματώνοντας στο ορατόριό του και την αφήγηση τριών αναγνωσμάτων.

Ξεκινά με τον Ψαλμό Α΄ , όπου το ποιητικό εγώ αντιμετωπίζει την πραγματικότητα του πολέμου, όχι με την ανταπόδοση της βίας, μα  με τα όπλα που του κληροδότησε η «Γένεσις» του :

"ΙΔΟΥ εγὼ λοιπόν, ο πλασμένος για τις μικρὲς Κόρες καὶ τὰ νησιὰ του Αἰγαίου· ...Ιδοὺ ἐγὼ καταντικρύ του μελανου φορέματος των αποφασισμένων ...Λύνει αέρας τα στοιχεία καὶ βροντὴ προσβάλλει τὰ βουνὰ. .Μοίρα των αθώων, πάλι μόνη, νά σε, στὰ Στενά !
..Ο καθεὶς και τὰ όπλα του, είπα· Στὰ Στενὰ τὰ ρόδια μου θ'ανοίξω ,Στὰ Στενὰ φρουροὺς τοὺς ζέφυρους θα στήσω / τὰ φιλιὰ τα παλια θ'απολύσω που η λαχταρα μου άγιασε !"

Ακολουθεί το πρώτο ανάγνωσμα ( « Η πορεία προς το μέτωπο»), με την καταγραφή μιας επίπονης ορειβασίας στα βουνά της Ηπείρου, που αποδίδεται και ως πορεία σταδιακής μύησης (η πείνα, η συνάντηση με τους τραυματίες που υποχωρούν, ο ήχος των βομβαρδιστικών)  με προορισμό το φρικώδες θέατρο του πολέμου. Μα το άσμα που ακολουθεί ( «Ένα το χελιδόνι») αναδεικνύει το «πραγματικό» τοπίο του προορισμού, που διαγράφεται πέρα από το ρεαλιστικό θέατρο του πολέμου: το τοπίο μιας Άνοιξης που η έλευσή της απαιτεί Θυσία.
Στον Ψαλμό Ε΄ ( «Τα θεμέλιά μου στα βουνά») το ποιητικό εγώ καταφεύγει στην μνήμη και την παράδοση της ελευθερίας που αυτή αναδεικνύει, για να αντλήσει τη δύναμη που απαιτεί η αντίσταση.
«Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε ‘Αθω…Πάντα πάντα περνάς τη φωτιά για να φτάσεις τη λάμψη. Πάντα πάντα τη λάμψη περνάς για να φτάσεις τη ψηλά τα βουνά τα χιονόδοξα...Τα θεμέλιά μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος !»
Στο επόμενο άσμα όμως («Με το λύχνο του άστρου»)  αποτυπώνεται έντονα η απόγνωση και το πένθος των Παθών που ζει το ποιητικό εγώ σε ταύτιση με το λαό του. Ορίζει όμως, έστω αχνά, και το δρόμο της διαφυγής: τον προσωπικό μοναχικό αγώνα που θα τον οδηγήσει να βρεί την ψυχή του, το αληθινό του πρόσωπο.

Ακολουθεί το ανάγνωσμα «Η μεγάλη Έξοδος» βασισμένο σε ιστορικό γεγονός, την εκδήλωση διαμαρτυρίας που έγινε στην Αθήνα με την ευκαιρία του απαγορευμένου εορτασμού της 25ης Μαρτίου 1942, εκδήλωσε που χτυπήθηκε βίαια από τις δυνάμεις Κατοχής. Το επόμενο – εμβληματικό πλέον – άσμα ( «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ») έρχεται σαν μια επίκληση ώστε να αρθεί η αδικία που κατατρέχει τη χώρα- αδικία που προκαλείται από «φίλους» και εχθρούς. Ακολουθεί η εξομολόγηση της πίκρας του ποιητικού εγώ, όπως αποτυπώνεται στο άσμα «Της αγάπης αίματα». Αυτός που έζησε την έξαψη της αγάπης, αυτός που ζήτησε την κατάφαση της ζωής,  κυνηγήθηκε κι έζησε τον κατατρεγμό του πολέμου. (Είναι κρίμα που ο Θεοδωράκης δεν ενέταξε στη μελοποίηση του συγκεκριμένου άσματος τους παρακάτω στίχους, που δείχνουν την ταύτιση του ποιητικού εγώ με την κοιτίδα του και το δρόμο που διάλεξε για να πολεμήσει τη βία που του ασκήθηκε: «Της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα / Μες στις πέτρες άνθισα και μεγάλωσα/ Των φονιάδων το αίμα/με φως ξεπληρώνω»)

Το ίδιο εξομολογητικό ύφος διαπερνά και τον Ψαλμό ΙΔ΄ («Ναοί στο σχήμα τ΄ ουρανού»). Αναπολείται μια ζωή που πέρασε, μια νεότητα που βίαια καταργήθηκε. «Φύγανε, φύγανε» η αιθρία και η μέθη του φιλιού, και μεσ’από τη γη ανέβηκε η μαύρη παρουσία της φρίκης και του πολέμου.

Στο επόμενο ανάγνωσμα («Προφητικόν») αναγγέλλεται η πραγματοποίηση του πανανθρώπινου ονείρου για μια κοινωνία βασισμένη στην ομορφιά και στη ειρήνη.
Μα πριν έλθει το Κράτος της Ποίησης, πριν «τα όνειρα λάβουν εκδίκηση», πρέπει οι λαοί να ακολουθήσουν το δρόμο του μαρτυρίου...πρέπει όλα να μεταβληθούν σε ερείπια για να ξαναγεννηθεί ο κόσμος της ομορφιάς. Η λυρική απόδοση της ίδιας ιδέας εκφράζεται με το άσμα που ακολουθεί («Ανοίγω το στόμα μου»). Λόγια δροσερά συναντούν μοιρολόγια και βάσανα, η προσωπική θυσία («χαράζω τις φλέβες μου») είναι ο δρόμος που θα ξαναοδηγήσει τα παιδιά στην αθωότητά τους και τα κορίτσια στον έρωτα.

Ο τελευταίος Ψαλμός των «Παθών» («Σε χώρα μακρινή και αρυτίδωτη τώρα πορεύομαι») προετοιμάζει το τρίτο μέρος της σύνθεσης («Δοξαστικόν»). Το ποιητικό εγώ πορεύεται στη χώρα της Αθανασίας και της Ήβης, ξαναβρίσκει όλα αυτά που κινδύνεψε να στερηθεί, κι αυτό επειδή δεν απάντησε με βία στη βία, αλλά επειδή νίκησε το θάνατο σώζοντας τον Έρωτα, επειδή κράτησε την αθωότητά του με όπλα την Ομορφιά της Τέχνης («Ο νικήσαντας τον Άδη και τον Έρωτα σώσαντας/ αυτός ο Πρίγκιπας των Κρίνων είναι»)  και της Φύσης («κι από κείνες πάλι τις πνοές της Κρήτης/μια στιγμή ζωγραφιζόμουν»). Γιατί η δύναμη δεν έγκειται στη βία του θανάτου, αλλά στην ικανότητα να «διαβάζεις» την αθωότητα («Μακάριοι λέγω οι δυνατοί που αποκρυπτογραφούνε το Άσπιλο»). Με τελικό έπαθλο την ερωτική βίωση της ζωής («γι’ αυτών τα δόντια η ρόγα που μεθά/…στο κλήμα των παρθένων»). ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ!


III.Το «Δοξαστικό» είναι η κορύφωση της σύνθεσης. Δοξολογείται ο κόσμος ο μικρός ( το θαλασσινό τοπίο , τα νησιά και οι άνεμοι, τα κορίτσια και το ερωτικό σκίρτημα της εφηβείας) ως μία γέφυρα που θα οδηγήσει στον κόσμο τον μέγα. Μεσολαβεί ένας 14στιχος χαιρετισμός («Χαίρε η Καιομένη και Χαίρε η Χλωρή…») σε ένα θηλυκό «Εσύ» που συντίθεται στη συνείδηση του ποιητή από εικόνες και συμβολισμούς της Παναγίας, της Πατρίδας, της Ελευθερίας και της Γυναίκας. Και καταλήγει με την τελική αξιολόγηση του παροδικού και του Αιώνιου, όπου σε  7 ζεύγη στίχων το παροδικό («ΝΥΝ») και το αιώνιο («ΑΙΕΝ») αντιπαραβάλλονται. Παροδική η ερωτική πράξη («η κραυγή του Μάη»), αιώνια η συνείδηση της αγάπης. Παροδικός ο θάνατος («του ύπνου η μιμική»), αιώνια η αρχή της ζωής(«η Τρόπις η αστρική»). Παροδική η κίνηση των εφήμερων πλασμάτων, αιώνιο το μυστήριο της ύπαρξης. Παροδικά τα έργα των ανθρώπων («το περίβλημα της γης»), αιώνια η αναζήτηση της ψυχής. Παροδικό το σκοτάδι στην πίσω πλευρά ου φεγγαριού, αιώνιο το φως του Σύμπαντος. Παροδικός ο αριθμός εθνών και ανθρώπων, αιώνιος ο Θεός. Παροδική η σύγκρουση θρησκειών και δογμάτων («η ταπείνωση των θεών»), παροδική η ζωή του καθενός («η σποδός του ανθρώπου»). Μα σε όλα αυτά τα «νυν» υπάρχει η κρυμμένη δύναμη του «αιέν» - απαιτεί μια άλλη σύλληψη όμως η θέαση του κόσμου του εφήμερου ( «ο κόσμος ο μικρός») ώστε να οδηγηθούμε στη θέαση του αιώνιου («o μέγας»). Απαιτεί μια διάθεση  να βιώσουμε με ένταση ερωτική τη μεμονωμένη στιγμή ώστε να συλλάβουμε το χρόνο σε όλη τη διάρκειά του, έξω από τους νόμους της φθοράς…αν η ροή της ζωής είναι ένα φευγαλέο «νυν», ο νόμος που τη συνθέτει είναι ένα σταθερό «αιέν». Αξιον Εστί λοιπόν να δοξολογεί η ψυχή του ανθρώπου αυτόν τον κόσμο «τον μικρό, το μέγα».


. Το  «Αξιον Εστί» έχει μεταφραστεί βέβαια σε πολλές γλώσσες, μα έχει ως δεσπόζουσα αρετή του μια σφραγίδα ιθαγένειας, μια «ελληνικότητα» χωρίς όμως φολκλόρ ή ιδεολογήματα, ακριβώς επειδή η δραστικότητα της γλώσσας του ποιητή φτάνει σε βάθη όπου δεν χωρούν φτηνές «πατριωτικές» αναγνώσεις. Το ότι τα πολύ γνωστά και δημοφιλή άσματα του ορατορίου έχουν ταυτιστεί με μια «αριστερή» ανάγνωση για τις εθνικές επετείους και τους σχολικούς εορτασμούς είναι το αντίτιμο της «εμπορικότητας» που απέκτησε το μουσικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Πίσω απ’ αυτό το αντίτιμο όμως λάμπει ένας ποιητικός λόγος καίριος  και διαχρονικός, και το σημαντικότερο, ένας ποιητικός λόγος που η πρόσληψή του απαιτεί εξοικείωση με την γλωσσική παράδοση του Ελληνισμού. Η τάση του υπερρεαλισμού να ξεπερνά τις γλωσσικές κοινοτυπίες μπόλιασε με τρόπο θαυμαστό το «Άξιον Εστί»… σε μια εποχή που ο πόλεμος δημοτικής – καθαρεύουσας γινόταν με πολιτικά χαρακτηριστικά, ο Ελύτης κατάργησε τις διακρίσεις, άντλησε λέξεις απ΄ολόκληρο τον ρου της γλώσσας μας και κατέθεσε το πιο ολοκληρωμένο, σαν σύλληψη και σαν εκτέλεση, ποιητικό έργο της νεώτερης Ελλάδας. Το ότι πέρασε σε εκατομμύρια στόματα, σαν τραγούδι πια, έστω και αποσπασματικά, είναι μια ακόμη ευτυχισμένη στιγμή στην ιστορία του ελληνικού πολιτισμού.

Το Αριστοτέλειο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αριστοτέλη διοργανώνει στην ιστορική και πανέμορφη Αρναία, στην Χαλκιδική, Θερινή Ακαδημία Παλαιάς και Παραδοσιακής Μουσικής από την Τετάρτη 20 ως την Κυριακή 24 Ιουλίου 2011.
Η Θερινή Ακαδημία αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία γνωριμίας των μουσικών με την παλαιά και την παραδοσιακή μουσική, σ’ ένα πανέμορφο περιβάλλον με την βοήθεια έμπειρων και εξειδικευμένων καθηγητών.

Η Ακαδημία περιλαμβάνει τμήματα Παλαιάς και Παραδοσιακής μουσικής, χορωδιακά εργαστήρια, Music Camp για παιδιά και ποικίλλες παράλληλες δράσεις.

Η διδασκαλία των ατομικών μαθημάτων θα πραγματοποιείται τις πρωινές ώρες [10.00-13.00] και το απόγευμα [18.00-20.00] θα γίνεται η προετοιμασία των μουσικών και φωνητικών συνόλων.

Περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα της Ακαδημίας http:/arnaiamusic.wordpress.com και διαβάστε αναλυτικά για όλα τα τμήματα και τις δράσεις!

Για επιπλέον πληροφορίες που αφορούν το κόστος συμμετοχής, τα ειδικά πακέτα για γκρουπ και οικογένειες και τις δυνατότητες διαμονής απευθυνθείτε:

6938383239 || 6948108347
arnaiamusic@gmail.com
odeio@dimosaristoteli.gr
aristoteleio@dimosaristoteli.gr

Τι βλέπεις γύρω σου, μάτια μου; Μάτια βουρκωμένα. Σε καιρούς οριακούς, καλή ώρα σαν κι αυτούς που περνάμε, η τέχνη είναι η πρώτη που την πληρώνει. Αλλά είναι μάγκας: είναι και η πρώτη που αντιστέκεται, αν έχουνε μυαλό στο κεφάλι τους εκείνοι που τους κάνει τη χάρη ν’ ασχοληθούν μαζί της. Άρα μπορείς να ελπίζεις. Σε τι; Σε όσους επιμένουν. Είναι πολλοί; Είναι λίγοι; Δεν θα σου πω εγώ. Εγώ θα σου πω κάτι άλλο: πως όταν τα πράγματα γίνονται πολύ στριμόκωλα, έχεις την ιδανική ευκαιρία να κάνεις το παρακάτω βήμα σιγά σιγά και υποψιασμένος. Να υπογράψεις μια λευκή επιταγή στην ανάγκη σου. Να χαμογελάσεις αληθινά ( αφού είδαμε που μας έβγαλαν και τα χάχανα τόσα χρόνια). Να συντηρήσεις το μέγιστο απ’ το ελάχιστο κι απ’ το υστέρημά σου να επενδύσεις στο περίσσευμα του Χρόνου…

…η Τέχνη στους δύσκολους καιρούς έχει μόνο μια υποχρέωση: να ξαναθυμηθεί τη φτώχεια της καταγωγής της. Να βγει απ’ το πουθενά, αν πουθενά επιμένεις να λες το πάθος. Ερωτευμένη με την αλήθεια και στην αλήθεια της πάνω δεμένη. Και όσοι πιστοί…Πόσοι; Σίγουρα όχι πολλοί.

Το στοίχημα μένει ανοιχτό χρόνια τώρα, άσχετα αν οι περισσότεροι το αγνοούν: να είσαι καλλιτέχνης είναι ένας τρόπος ν' αφοσιώνεσαι στο τίποτα.  Περιμένοντας αυτό το "τίποτα" ν' ανοίξει τη χούφτα του και να σου κάνει δώρο το ελάχιστο "κάτι" που, ενώ δεν είναι χρυσός, λάμπει καλύτερα. Να το θυμάσαι αυτό - μου το υπόσχεσαι;

Ο Johann Sebastian Bach, ο Wolfang Amadeus Mozart και ο Edvard Grieg είναι οι συνθέτες που επέλεξε η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Καλαμαριάς για την φετινή εκδήλωση που διοργανώνει ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Καλαμαριάς με τον τίτλο 'Χριστουγεννιάτικη Νύχτα 2010', τα έσοδα της οποίας εδώ και πέντε χρόνια πλέον διατίθενται για την ενίσχυση της δράσης της Διεθνούς Αμνηστίας.

Υπό την διεύθυνση του Κωστή Παπάζογλου την Κυριακή 12 Δεκεμβρίου στο Θέατρο Ναυάρχου Βότση θα παρουσιαστούν η Χριστουγεννιάτικη καντάτα 'Uns ist ein kind geboren' ['Ένα παιδί γεννήθηκε για μας'](J.S.Bach BWV142), το Divertimento σε φα μείζονα για ορχήστρα εγχόρδων (W.A.Mozart Κ138) και η 'Σουίτα του Χόλμπεργκ για ορχήστρα εγχόρδων'(Edvard Grieg op.40).

Η καντάτα 'Uns ist ein kind geboren' [συμπράττουν η Νέα Χορωδία Καλαμαριάς και οι σολίστες Νάντια Φιόρου και Γρηγόρης Πυριαλάκος] περιλαμβάνει οκτώ μέρη [ένα ορχηστρικό, τρία χορωδιακά, τρεις άριες και ένα αφηγηματικό μέρος - ρετσιτατίβο]. Αποδίδεται στον Johann Sebastian Bach (1685-1750) και καταλογογραφείται ως έργο του (BWV 142), αν και πολλοί μουσικολόγοι εντοπίζουν σ’ αυτήν στοιχεία συνθετικά που δεν συναντώνται στο συνολικό έργο του Bach. (Πολλοί την αποδίδουν στον Johann Kunau, προκάτοχο του Bach στη θέση του αρχιμουσικού της Εκκλησίας του Αγίου Θωμά στη Λειψία - Thomaskirche).

Η καντάτα ως είδος καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στην περίοδο της μπαρόκ μουσικής [17ος και 18ος αι.] για τις λειτουργικές ανάγκες της Λουθηρανικής Εκκλησίας. Είναι μια μορφή που διαφοροποιείται δύσκολα από το ορατόριο, με κριτήριο συνήθως την πιο μικρή της έκταση σε σχέση με αυτό. Βασίζoνται και τα δύο είδη στην ανθρώπινη φωνή [>cantare], δηλαδή στον λόγο [>oratio] όπως μαρτυρεί και το όνομά τους. Η καντάτα περιλαμβάνει μέρη αφηγηματικά, λυρικά και χορωδιακά, με την συνοδεία ορχήστρας. Η διαφοροποίηση της από τα προγενέστερα μαδριγάλια ήταν ακριβώς η χρήση της ορχήστρας, σε μια εποχή [αρχές 17ου αι.] που οι τεχνολογικές εξελίξεις διευκόλυναν πλέον την κατασκευή των μουσικών οργάνων. Ο ίδιος ο Bach συνέθεσε περισσότερες από 200 καντάτες (οι περισσότερες απ’ αυτές εκκλησιαστικές, και κάποιες κοσμικές, για επετειακές ανάγκες της αριστοκρατίας της εποχής – αν και το ύφος των μεν από τις δε δεν διαφοροποιείται αισθητά.)

Το Divertimento σε φα μείζονα για ορχήστρα εγχόρδων (W.A. Mozart Κ138) γράφτηκε το 1772 (εντάσσεται στις «Συμφωνίες του Σάλτσμπουργκ»), όταν ο συνθέτης ήταν σε ηλικία 16 ετών . Αποτελείται από τρία μέρη (allegro, andante, presto) και αποδίδει εν μέρει τα χαρακτηριστικά του είδους, αν και πιο επεξεργασμένο στη γραφή του: τα divertimenti [>divertire= διασκεδάζω] έχουν χαρακτήρα ελαφρό και παιγνιώδη καθώς συνδυάζονταν με κοινωνικές εκδηλώσεις της εποχής.

Το έργο του Νορβηγού Edvard Grieg τυπικά μας μεταφέρει στην εποχή του ρομαντικού 19ου αι. Γραμμένο μεν το 1884 ['Holberg Suite', op.40), μας μεταφέρει ωστόσο στο ύφος του μπαρόκ, καθώς συντέθηκε από τον Grieg ως αναφορά στην εποχή του 'εθνικού συγγραφέα' των Δανών Ludvig Holberg, η επέτειος των 200 ετών από την γέννηση του οποίου τιμήθηκε και στη γενέτειρα του Νορβηγία. Αποτελείται από πέντε μέρη [prelude, sarabande, gavotte, air, rigaudon με εναλλαγή σε ύφος allegro και andante]. Ο ίδιος ο συνθέτης το παρουσίασε ως σουίτα για πιάνο, η ευρεία αποδοχή του έργου όμως τον οδήγησε να το διασκευάσει για ορχήστρα εγχόρδων την επόμενη χρονιά.

Η εκδήλωση θα παρουσιαστεί την Κυριακή 12 Δεκεμβρίου (20.00) στο Θέατρο Ναυάρχου Βότση (5ο Λύκειο Καλαμαριάς).

 Η Συμφωνική Ορχήστρα και η Νέα Χορωδία του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Καλαμαριάς ανοίγουν τις φετινές εκδηλώσεις του "Παρά θιν' αλός" με την παρουσίαση του ¨"Θερινού Σινεμά", μιας συναυλίας που μας ταξιδεύει στο α' μέρος της σε μουσικές του κλασικού ρεπερτορίου που επένδυσαν κινηματογραφικές ταινίες και στο β' μέρος της σε μουσικές Ελλήνων συνθετών που συνέδεσαν το όνομά τους με την τέχνη του κινηματογράφου. Η εκδήλωση θα γίνει στην πλατεία Προσφυγικού  Ελληνισμού ( Πλατεία Δημαρχείου) την Δευτέρα 30/8 στις 21.00 και η είσοδος είναι ελεύθερη. 

Αναλυτικά το πρόγραμμα του "παρά θιν' αλός 2010" εδώ.

CONCERT FRANCO - GREC

Η Νέα Χορωδία του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Καλαμαριάς, υπό την διεύθυνση του Κωστή Παπάζογλου,  συνεχίζει και αυτό το καλοκαίρι την παράδοση των εμφανίσεών της στο εξωτερικό, αυτή τη φορά στα πλαίσια μιας συνεργασίας με το Ensemble Vocale Ariege Pyrenees, μία 50μελή χορωδία με ιστορία δεκαετιών που εδρεύει στην πόλη του Foix, στους πρόποδες των Γαλλικών Πυρηναίων.

Η Μεσαιωνική πόλη του Mirepoix  είναι ο τελικός προορισμός της φετινής αποστολής που διοργανώνεται  με την υποστήριξη του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Καλαμαριάς. Στον καθεδρικό ναό της πόλης (Cathedral de Mirepoix)  , ένα κτήριο με ιστορία επτά αιώνων, θα φιλοξενηθεί την Τετάρτη 7 Ιουλίου ( 21.00) το κονσέρτο που θα δώσουν τα δύο χορωδιακά σχήματα, με πρόγραμμα που περιλαμβάνει  και αυτοτελή εμφάνιση της κάθε χορωδίας, αλλά και κομμάτια που προετοιμάστηκαν ξεχωριστά και που θα παρουσιαστούν από κοινού .

Η εκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα του νομαρχιακού και του περιφερειακού  συμβουλίου της περιοχής. ( Ariege Pyrenees Conseil General / Region Midi-Pyrenees)

Πρόγραμμα εμφάνισης της Νέας Χορωδίας

• Cantate Domino – Motet

G.Fr. Anerio (ca. 1567-1630)

• Άγιος (Sanctus) – από την λειτουργία της Άνοιξης

Κ.Παπάζογλου (γεν. 1959)

• Τέσσερις στρατηγοί
• Ανάγκη να σε πάρω εγώ
• Μια φορά κι έναν καιρό
• Εμβατήριο για λεηλασίες

4 τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι από την παράσταση

«ο κύκλος  με την κιμωλία» του Μπρέχτ

Γιώργου Κουρουπού (γεν. 1942)

• Άγια Μαρίνα – παραδοσιακό Κύπρου

’Αλκης Μπαλτάς (γεν. 1948)

• What a wonderful world

G.D.Weiss - G.Douglas

• An Irish blessing – παραδοσιακό Ιρλανδίας

• Lavender’s blue – εμπνευσμένο από ένα  “Nursery rhyme”

L. Maierhofer (γεν. 1959)

• Shalom aleichem – παραδοσιακό σεφαραδίτικο

ή αλλιώς Fete de la musique

ή …αλλιώς Faites de la musique

μια ιδέα που τέθηκε σε εφαρμογή από τον Γάλλο υπουργό Πολιτισμού Ζακ Λανγκ ήταν η θεσμοθέτηση της παγκόσμιας ημέρας της Μουσικής στις 21 Ιουνίου, την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου, όταν το φως του ήλιου χαρίζεται απλόχερα στο βόρειο ημισφαίριο στη μέγιστη διάρκειά του. Το ομόηχο για την γαλλική γλώσσα του Fete de la musique («Γιορτή της Μουσικής») με το Faites de la musique («Κάντε μουσική») υποδηλώνει τον βασικό άξονα της σκέψης των εμπνευστών της Ημέρας της Μουσικής, δηλαδή την διοργάνωση μουσικών εκδηλώσεων με ελεύθερη είσοδο και με την συμμετοχή όχι μόνο επαγγελματικών αλλά και ερασιτεχνικών μουσικών σχημάτων. Η ιδέα του Ζακ Λανγκ βρήκε σταδιακά απήχηση σε πολλές χώρες του κόσμου, τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα.

Το ότι ο η Κοινωφελής Επιχείρηση Πολλαπλής Ανάπτυξης του Δήμου Βέροιας απλώνει τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσικής σε ένα τριήμερο ( 19 έως 21 Ιουνίου ) είναι πράγματι μια ευχάριστη έκπληξη σε καιρούς που κάποιοι θεωρούν τον πολιτισμό «πολυτέλεια». Στα πλαίσια λοιπόν των τριήμερων εκδηλώσεων υπό τον τίτλο «Βέροια, εύηχη πόλη» εμφανίζεται και η Νέα Χορωδία Καλαμαριάς, συμπράττοντας με την Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Καλαμαριάς, η οποία κρατά τον πρώτο ρόλο σε ένα πρόγραμμα που φέρει τον τίτλο «Θερινό Σινεμά». Το πρόγραμμα των δύο σχημάτων περιλαμβάνει κλασικές μελωδίες που επένδυσαν κινηματογραφικές ταινίες, μουσική που γράφηκε ειδικά για ταινίες και ένα αφιέρωμα σε Έλληνες συνθέτες που συνέδεσαν το όνομά τους με τον κινηματογράφο (Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Πλέσσας κ.α).

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα 21 Ιουνίου στις 21.00 στην Πλατεία Δημαρχείου της Βέροιας

Δείτε το πλήρες πρόγραμμα των τριήμερων εκδηλώσεων εδώ.

απόσπασμα από το "Δεκαέξι", το τελευταίο βιβλίο  του Αύγουστου Κορτώ... "ένα μουσικό θρίλερ για διαβολικούς δημιουργούς και δαιμόνιους αγγέλους, για τη θυσία και την αυτοθυσία, μα πάνω απ’ όλα για το ανήμερο θηρίο που λέγεται αγάπη."

"Η μουσική υπήρξε ανέκαθεν ζωτικό μας κομμάτι, αν και κανείς δεν γνωρίζει τη χρήση της, την ακριβή της φύση, τον τρόπο που αλληλεπιδρά με τον αισθηματικό μας κόσμο. Η δύναμή της τεκμηριώνεται με αφθονία αποδείξεων σε όλους τους πολιτισμούς, τόσο σ’ αυτούς που την έτρεμαν και την καταδίωκαν, όπως ορισμένες χριστιανικές και ισλαμικές σέκτες, όσο και στους πολιτισμούς που εξυμνούσαν την ικανότητά της να ενσπείρει στις ψυχές των θνητών εικόνες παραμυθένιων θεοτήτων, μέσω των φωνητικών χορδών και των ηχηρών αυλών του εκκλησιαστικού οργάνου. Σαφώς ο συνδυασμός συγκεκριμένων ήχων, αρμονικών  ή μη, μπορεί να λειτουργήσει ως ακουστικό ερέθισμα, πυροδοτώντας μια νευροχημική αντίδραση που παίρνει τη μορφή αισθημάτων – μα δεν μπορεί ποτέ να αναλυθεί, να μετρηθεί, να αναχθεί σε έναν απαρέγκλιτο μηχανισμό! Το πιο συγκλονιστικό δε, η φαεινότερη απόδειξη της μοναδικότητάς της, είναι το γεγονός ότι δεν απαιτεί καμία νοητική προπαρασκευή – η αίσθηση της ακοής αρκεί ώστε το ίδιο μουσικό κομμάτι να εμπνεύσει ένα σύμπαν διαφορετικών αντιδράσεων σε ανθρώπους καθ’ όλα διαφορετικούς, ασχέτως της ευφυΐας ή της ηλιθιότητάς τους. Η μουσική είναι συγχρόνως ακατέργαστη και αφάνταστα περίτεχνη – δεν χρειάζεται αλφάβητο, ούτε επίκτητους μηχανισμούς εκμάθησης και αποκωδικοποίησης -  είναι σαν να προϋπάρχει εντός μας. Και επίσης , περισσότερο από κάθε άλλο ανθρώπινο δημιούργημα, η μουσική είναι απόλυτα συνυφασμένη με το χρόνο. Πάρε για παράδειγμα τις λέξεις της ποίησης και της πεζογραφίας, τις εικόνες, στατικές και κινούμενες, την έκσταση της προσευχής και το δέος της επιστήμης – όλα τους αδιάσπαστα από την ερμηνεία, την αναπαράσταση και τις συνιστώσες του τρισδιάστατου κόσμου μας. Ενώ από την άλλη αυτό που ορίζει τη μουσική είναι ο διαχωρισμός των ήχων με συγκεκριμένα διαστήματα σιωπής: χρόνος που πλέκεται με τον εαυτό του, κύματα ακουστικής ενέργειας μετρημένα με σπαράγματα ηχηρής ή σιωπηλής χρονικής απόστασης. Η μουσική κατά συνέπεια είναι απολύτως αφηρημένη, ακόμη κι όταν μιμείται τους ήχους της φύσης ή συνοδεύει λέξεις που μας συγκινούν ή μια φωνή που μας αγγίζει μέσω της οικειότητας ή της μνήμης, ακόμη και τότε, η θεμελιώδης ουσία της, η μελωδία, είναι κάτι το εξίσου άπιαστο όσο το απόλυτο μηδέν… Είναι τόσο απόρθητη στην αναλυτική σκέψη όσο το δάκρυα που αναβλύζουν από τα μάτια των ομοεθνών μου κάθε φορά που ακούν το συμφωνικό ποίημα που συνέθεσε ένας Τσέχος του 19ου αιώνα για τον ποταμό Μολδάβα…. Μάλιστα, παρ’ όλο που νιώθουμε ότι απολαμβάνουμε τη μουσική, και μπορείς να πεις ότι όντως απολαμβάνουμε το ρυθμό της, τον ήχο της φωνής μας και της φωνής των άλλων και τους στίχους των τραγουδιών –όλα αναπόσπαστα κομμάτια των θεμελιωδών σωματικών λειτουργιών μας, όμοια με την ευτυχή σύσπαση του καρδιακού μυός ή των πρωτόγονων νευρώνων που αυνανίζονται, ερωτευμένοι με την αφελή μας σοφία – σε ό,τι αφορά την πεμπτουσία της μουσικής, δεν θα μάθουμε ποτέ κατά πόσο μεθάμε οι ίδιοι με το γλυκό της κρασί, ή αν είμαστε απλώς τα ασύνειδα σκεύη που μεταφέρουν τη μέθη στα χείλη, στο μυαλό και στην καρδιά κάποιου άλλου ανώτερου αναγνώστη."

Ο Δήμος Σταυρούπολης διοργανώνει για πέμπτη συνεχή χρονιά τη συνάντηση χορωδιών «ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ». Στη συνάντηση αυτή συμμετέχουν χορωδίες  πολιτιστικών συλλόγων, φορέων και Δήμων της Θεσσαλονίκης και της υπόλοιπης  Ελλάδας.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 14, το Σάββατο 15 και την Κυριακή 16 Μαΐου 2010, στον υπαίθριο χώρο της Μονής Λαζαριστών στη Σταυρούπολη.

Σκοπός της εκδήλωσης είναι η προβολή της χορωδιακής μουσικής, η  γνωριμία και η ανάπτυξη καλών σχέσεων και δεσμών μεταξύ των χορωδιών και των φορέων που εκπροσωπούν.

Η επιτυχία της διοργάνωσης όλες τις προηγούμενες χρονιές, ιδιαίτερα της περσινής, δημιούργησε σε όλους αισιοδοξία για το μέλλον. Πολύ περισσότερο πρόσθεσε εμπειρία για την ανάλογη διοργάνωση και της φετινής εκδήλωσης ώστε να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Έτσι φέτος η διοργάνωση επανέρχεται με τα νέα χαρακτηριστικά που θέσαμε το 2009 και που απέδωσαν τους αναμενόμενους καρπούς, και με ακόμη νεώτερα δεδομένα.

Νέο στοιχείο που κρίθηκε σκόπιμο στη φετινή εκδήλωση είναι ο διαχωρισμός των ειδών χορωδιακής μουσικής. Το διήμερο  14 - 15 Μαΐου που  θα είναι αφιερωμένο στην παρουσίαση του προγράμματος των χορωδιών οργανώθηκε ώστε να υπάρχει σαφής διαχωρισμός  της παραδοσιακής μουσικής από την υπόλοιπη χορωδιακή μουσική.

Ένα δεύτερο στοιχείο που θα χαρακτηρίσει τη φετινή διοργάνωση είναι ότι την Κυριακή 16  Μαΐου (τρίτη μέρα του φεστιβάλ), θα παρουσιαστούν οι χορωδοί και οι χορωδίες που θα έχουν παρακολουθήσει τα δύο διαρκή χορωδιακά εργαστήρια, που πραγματοποιήθηκαν τις προηγούμενες ημέρες στη Θεσσαλονίκη.

Στα εργαστήρια  διδάξαν οι Πέτρος Μπεκιαρίδης και Βασίλης Κασούρας, καταξιωμένοι μουσικοί (διευθυντές χορωδιών).

Την ίδια μέρα, πέρα από την απονομή των αναμνηστικών διπλωμάτων στις συμμετέχουσες χορωδίες, θα παρουσιαστεί συναυλία των έργων του εργαστηρίου αλλά και ενός αξιόλογου, προσκεκλημένου, φωνητικού σχήματος.

Την καλλιτεχνική επιμέλεια της διοργάνωσης έχει ο Κωστής Παπάζογλου, διευθυντής του Δημοτικού Ωδείου Σταυρούπολης.

Ακολουθεί αναλυτικό πρόγραμμα τριημέρου στην επόμενη σελίδα:

Συμμετέχουν όλες οι χορωδίες

-R. Schumann (1810-1856) – Lied op. 29, 2 & Landliches Lied op. 29, 1 – (διευθύνει η Εβελίνα Κρασάκη)

- F. Mendelssohn Bartoldy (1809-1847) – Wir glauben all an einen Gott

 (συμμετέχει σύνολο εγχόρδων της Καμεράτα Ορχήστρας του Δημοτικού Ωδείου Σταυρούπολης)

Συμμετέχουν όλες οι χορωδίες παραδοσιακής μουσικής

Στην πόρτα του Σαλονικιού, Θεσσαλονίκης

Στου Σαλουνίκη στου τσαρσί, Θράκης

Ας χαμηλώναν τα βουνά, Κεντρικής Μακεδονίας

«Per4mers», γυναικείο φωνητικό σύνολο με γνωστά τραγούδια

Χορηγός:                       Κ. Γιαννακίδης Πιάνα – Θεσσαλονίκη

Χορηγοί επικοινωνίας:     ΕΡΤ-3, Ράδιο Ακρίτες 102.3, CITY

Λαγκαδά 221, 564 30 Σταυρούπολη, Θεσσαλονίκη

Τηλ.:2313302833,834,835, φαξ: 2313302837

e-mail: grpol@stavroupoli.gr

Μεταφερθείτε στον παρακάτω σύνδεσμο για να δείτε φωτογραφικό υλικό από την βραδιά του Μεσσία:

http://www.spagalos.gr/mousiki/photo_albums/messiah_auth/album0.html


ακούστε εδώ το "For unto us a child is born"