Ο μύθος της καλής μητέρας είναι βαθιά ριζωμένος  στην κουλτούρα μας. Η υποψία πως ένας γονιός μπορεί να ευθύνεται για τα σοβαρά προβλήματα υγείας του παιδιού του ή ακόμα και για το θάνατό του είναι σχεδόν ακατανόητο και έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με αυτό που βαθιά πιστεύουμε και με αυτό για το οποίο όλοι οι ψυχολόγοι του πλανήτη, εδώ και δεκαετίες, εργάζονται, δηλαδή για τη σημασία της συμμετοχής του γονέα στην ιατρική φροντίδα του παιδιού του. Παρόλ΄αυτά, οι έρευνες δείχνουν πως 1/200 000 παιδιά εμφανίζουν συμπτώματα που προκλήθηκαν από τον ίδιο το γονιό τους (Münchausen by Proxy). Εάν διευρύνουμε λίγο τον όρο αυτόν ώστε να συμπεριλαμβάνει και ψευδή συμπτώματα ή συμπτώματα που έχουν μεγεθυνθεί υπερβολικά, τότε η αναλογία αυξάνεται σε 2,8/200 000 παιδιά.

 Έχει αποδειχθεί πως το σύνδρομο Münchausen by Proxy συνδέεται άμεσα με το μητρικό ρόλο, και οι αιτίες που έχουν καταδειχθεί είναι πολλές. Παρόλ΄αυτά, το παράδοξο είναι πως, στις περιπτώσεις που κατέστη δυνατή η αξιολόγηση της ψυχικής κατάστασης του γονέα, σπάνια τέθηκε μια συγκεκριμένη διάγνωση. Οι γονείς αυτοί φαίνεται να είναι άτομα ψυχικά υγιή, δηλαδή, άτομα που δεν έχουν μεν κάποια συγκεκριμένη «ανοιχτή» ψυχική νόσο, ωστόσο έχουν συμπτώματα που παραπέμπουν σε διάφορους τύπους διαταραχής προσωπικότητας.

 Οι περισσότερες από τις μητέρες αυτές είναι φαινομενικά καλά προσαρμοσμένα και με δυνατότητες άτομα, που είναι παντρεμένες ή ζουν με κάποιο σύντροφο, και συχνά έχουν περισσότερα του ενός παιδιά. Αυτό σημαίνει πως δεν πρόκειται για μητέρες κοινωνικά περιθωριοποιημένες, με κακή οικονομική κατάσταση ή κάποια εμφανή ψυχική νόσο.

 Οι πιθανότητα να δεχθούν ψυχολογική/ψυχιατρική βοήθεια είναι σχεδόν ανύπαρκτη, από τη στιγμή που σχεδόν πάντα εμμένουν σθεναρά στην αθωότητά τους.

ΥΓ. Πριν από 7 ακριβώς χρόνια, έγραψα στην ιστοσελίδα μου ένα άρθρο με πολύ περισσότερα στοιχεία για το φαινόμενο αυτό. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να το δει στο παρακάτω λινκ: https://www.i-psyxologos.gr/munchausen-by-proxy/

 Η ηθοποιός Alyssa Milano, στις 15 Οκτωβρίου 2017, διαμέσου ενός  tweet που ανάρτησε, ζήτησε από όλες τις γυναίκες που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης να απαντήσουν στο  tweet  της με τις λέξεις  «me too», για να αναδειχθεί η έκταση αυτού του φαινομένου. Η Alyssa Milano προέβη σε αυτή την κίνηση, με αφορμή τη δημοσιοποίηση πως ο κινηματογραφικός παραγωγός Harvey  Weinstein  κατηγορήθηκε για βιασμό από πολλές γνωστές ηθοποιούς που, όμως, αποσιωπήθηκε από τη βιομηχανία του θεάματος. Το tweet αυτό έγινε αμέσως viral και χιλιάδες γυναίκες από όλον τον κόσμο άρχισαν να μοιράζονται δημόσια ανάλογα  δικά τους βιώματα.

 Μετά από αυτό,  ο κόσμος -λες  και δεν γνώριζε τίποτα ή  σαν να ξύπνησε απότομα από ένα  βαθύ λήθαργο- αναφώνησε πως αυτό είναι απαράδεκτο και αναγνώρισε τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις και κακοποιήσεις ως μέρος της ζωής των γυναικών, ενώ ήταν κάτι που το γνωρίζαμε και το αποδεχόμασταν από πάντα, με τον ίδιο τρόπο που γνωρίζαμε και τις συνέπειες του ρατσισμού στη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, το θάνατο εκατομμυρίων παιδιών κάθε χρόνο στον πλανήτη από πείνα και διάφορες μολυσματικές ασθένειες που είναι αντιμετωπίσιμες και ιάσιμες κ.ά. Με άλλα λόγια, και το κίνημα-metoo έχει να κάνει με το ποιες μορφές καταπίεσης λεηλατημένων, κατατρεγμένων, πεινασμένων, καταπιεσμένων και βασανισμένων συνανθρώπων μας αποδεχόμαστε όλοι εμείς οι υπόλοιποι,.

 Το κίνημα-metoo κατέδειξε, σύμφωνα με πολλές έρευνες, πως οι άνδρες που εμπλέκονται σε τέτοιου είδους  περιπτώσεις αδυνατούν να κατανοήσουν και να σεβαστούν τα δικαιώματα όχι μόνο των γυναικών αλλά, γενικά, και κάθε  άλλου ανθρώπου.

 Η 23χρονη κοπέλα, που καθόταν απέναντί μου, ζήτησε βοήθεια για  σαφή συμπτώματα μετατραυματικού στρες, μετά από μια πολύ οδυνηρή για αυτήν εμπειρία. Μπήκε, πριν από μερικές εβδομάδες,  σε ένα ασανσέρ μαζί με τρεις  άλλους νεαρούς άνδρες οι οποίοι, ξαφνικά, την περικύκλωσαν και άρχισαν να της λένε: «Δεν φοβάσαι μήπως σε βιάσουμε τώρα;», «Σίγουρα θα σου αρέσει, το βλέπουμε στα μάτια σου» και άλλα παρόμοια.

 Μια τέτοια πράξη, εκτός από το ότι είναι ιδιαίτερα απειλητική και οδυνηρή, εκφράζει ταυτόχρονα και την ύπαρξη μιας ξεκάθαρης κοινωνικής  περιφρόνησης και έλλειψης σεβασμού απέναντι στο αίσθημα ελευθερίας και στα ανθρώπινα δικαιώματα ενός άλλου ατόμου. Η κοινωνική αυτή περιφρόνηση αντιπροσωπεύει κάθε είδους φυσική άσκηση  βίας, εξευτελισμού και απαξίωσης του οποιουδήποτε  αυτονόητου ανθρώπινου δικαιώματος,  που έχει ως συνέπεια την εμφάνιση έντονων  αισθημάτων ντροπής, ματαίωσης και οργής. Αυτά ακριβώς τα αισθήματα αποτέλεσαν το καύσιμο που πυροδότησε και κινεί το κίνημα-metoo, διαμέσου του οποίου τα θύματα προσπαθούν και έχουν καταφέρει, ως ένα βαθμό, να βρουν ηθική και πολιτική διέξοδο για την αυτονόητη οργή τους.

 Ένα μεγάλο μέρος της δημοσιότητας που πήρε το metoo αφορά σε διάσημα πρόσωπα και σε πολύ ιδιαίτερα περιβάλλοντα. Οι τεράστιες διαστάσεις  που πήρε, όμως, αυτή η εκστρατεία έδωσε τη δυνατότητα να ακουστούν και οι φωνές απλών ανθρώπων. Το κίνημα- metoo αποκαλύπτει σε όλο της το μεγαλείο τη δυνατότητα που δίνει η υπάρχουσα κοινωνική τάξη στους άνδρες να παραβιάζουν τα όρια του γυναικείου σώματος, παρά τις διακηρύξεις πως ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία ισότιμων πολιτών. Παρόλο που οι αντιστάσεις απέναντι στο κίνημα-metoo είναι ήδη ορατές, με τη μορφή πως οι γυναίκες υπερβάλουν και πως αθώοι άνδρες εκτίθενται, δεν είναι πλέον δυνατό να συνεχίσουμε να στρουθοκαμηλίζουμε απέναντι στην άσκηση εξουσίας των ανδρών σε βάρος των γυναικών, και στις προεκτάσεις που αυτό έχει σε πολλούς ακόμα τομείς της ζωής μας…

Με αφορμή τη σημερινή ημέρα,  νιώθω την ανάγκη να εκφράσω ένα ΤΕΡΑΣΤΙΟ «ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ» στα πλάσματα αυτά, εσάς τις γυναίκες

 στις οποίες οφείλουμε την ίδια τη ζωή μας

 που μας μάθατε, από την πρώτη αυγή μας στον κόσμο αυτό, τι σημαίνει αγάπη, αφοσίωση, γενναιοδωρία, υπομονή, ανοχή και συγχώρεση

 που μας διδάξατε την τρυφερότητα, τη στοργή, τη φιλόξενη αγκαλιά και την έγνοια για τον Άλλον

 που δίχως την πολλαπλή σας στήριξη δεν θα γινόμασταν ποτέ αυτοί που είμαστε

και μία ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΣΥΓΝΩΜΗ

που εξακολουθούμε να σας δείχνουμε την αδυναμία μας με τη φυσική μας δύναμη, τρομοκρατώντας, ασκώντας βία και αφαιρώντας ακόμα και τη ζωή σας, όταν δηλώνετε πως δεν μας αντέχετε πια για αυτό που είμαστε

 που συνεχίζετε να εργάζεστε, επιστρέφοντας στο σπίτι από τη δουλειά σας, για να μη μας λείψει τίποτα, λες και είναι αποκλειστική σας υποχρέωση

 που αμείβεστε λιγότερο για την ίδια ακριβώς εργασία που κάνουμε κι εμείς

 για τις πολύ λιγότερες ευκαιρίες που σας δίνονται και για την πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια που πρέπει να καταβάλετε για να αναγνωριστεί η αδιαμφισβήτητη αξία σας

Με ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ  για όσα είστε και προσφέρετε στην ίδια τη ζωή

Χιλιάδες νέες, όμορφες και ελκυστικές γυναίκες, που εξωτερικά έμοιαζαν απόλυτα φυσιολογικές, ζήτησαν οικειοθελώς δουλειά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Ναζιστική Γερμανία. Εκεί, άρχισαν να συμπεριφέρονται ως πραγματικά τέρατα.

Κάποιοι, σίγουρα, θα αναρωτηθούν: «Μα πως είναι δυνατόν, τη μια στιγμή, να ντύνονται υπέροχα και να έχουν μοντέρνα καταπληκτικά χτενίσματα, και την άλλη στιγμή να βασανίζουν, να εξευτελίζουν και να θανατώνουν τους κρατούμενους με τους πιο βίαιους και απάνθρωπους τρόπους;».

Το πιο παράξενο είναι πως οι γυναίκες αυτές ήταν ευτυχισμένες. Τα καλύτερά τους χρόνια ήταν αυτά στη διάρκεια των οποίων διετέλεσαν δεσμοφύλακες στρατοπέδων συγκέντρωσης. Εκεί είχαν μια απόλυτη και καθολική εξουσία επάνω στους κρατούμενους και τη δυνατότητα να κάνουν πράξη την οποιαδήποτε φρικαλεότητα επιθυμούσε ο αρρωστημένος εγκέφαλός τους και, μάλιστα, δίχως καμία συνέπεια.

Εκ των υστέρων, δεν μετάνιωσαν για τίποτα. Σχεδόν λυπόντουσαν που το «πάρτι» τελείωσε. Μετά τον πόλεμο, ελάχιστες από τις γυναίκες αυτές καταδικάστηκαν. Προσποιήθηκαν τα θύματα, είπαν ψέματα και επέρριπταν τις όποιες ευθύνες σε άλλους. Ακριβώς το ίδιο φαινόμενο ζήσαμε και με τους δεκάδες βασανιστές της Χούντας των συνταγματαρχών στην πατρίδα μας…

Η απάντηση για όλα αυτά είναι «απλή». Έχουμε να κάνουμε με ψυχοπαθητικές προσωπικότητες και άτομα  που εντάσσονται στην κακοήθη ναρκισσιστική προσωπικότητα. Τα άτομα αυτά λάμπουν εξωτερικά, γοητεύουν και διαθέτουν μια μοναδική ικανότητα να παραπλανούν, να αποπλανούν, να χειρίζονται τους άλλους κατά το δοκούν και να τους προκαλούν σύγχυση και αμφιβολίες, όσον αφορά στην κρίση και στην αντίληψή τους. Οι κακοήθεις ναρκισσιστές, όπως  και οι ψυχοπαθητικές προσωπικότητες, άντρες ή γυναίκες, το φύλο δεν έχει σημασία, μπορούν να δηλητηριάσουν τους πάντες και τα πάντα, ιδιαίτερα όταν το περιβάλλον τούς  ευνοεί.

Τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εξεταζόμενα μέσα από μία ψυχολογική οπτική, θα μπορούσαμε να πούμε πως αντικατοπτρίζουν πολύ ξεκάθαρα τις καταστροφικές συνέπειες του τρόπου που μπορεί να ασκήσουν εξουσία άτομα με αυτού του είδους τις προσωπικότητες. Αυτό δεν αφορά μόνο στους ανθρωποφύλακες των στρατοπέδων συγκέντρωσης ή στο Ναζισμό γενικώς, αλλά σε όλα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν σε ολόκληρο τον κόσμο, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…

Ένα μεγαλειώδες τραγούδι, σε μουσική και στίχους του Μίκη Θεοδωράκη, που συνοψίζει με τρόπο συγκλονιστικό την τραγικότητα και το δράμα της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, σκιαγραφώντας, ταυτόχρονα, ένα απερίγραπτα τρυφερό και συγκινητικό τέλος που, δυστυχώς, ποτέ δεν συνέβη, τουλάχιστον με τον τρόπο που το φαντάστηκε ο δημιουργός του...

Δεν θα ήταν δυνατόν να παραληφθεί η μοναδική ερμηνεία του ίδιου τραγουδιού από τον ανεπανάληπτο Γρηγόρη Μπιθικώτση...

Και τέλος, ένα συγκινητικό και τρυφερό μαζί "αντίο ευγνωμοσύνης και αγάπης" για τον κόσμο που τόσο πολύ κι αυτός τον αγάπησε και τον τίμησε, αναγνωρίζοντας την τεράστια και ανεκτίμητη συμβολή του για ένα καλύτερο αύριο αυτού του τόπου και ολόκληρου του κόσμου...

Σιγοφεύγει χωρίς να προλάβουμε ν' απολαύσουμε και να χορτάσουμε τ' αγαθά του... Δεν είμαστε αχόρταγοι! Διψασμένοι γι΄ αλμύρα και πεφταστέρια είμαστε, για φως και ουρανό ασυννέφιαστο ...

Πόση αξία αποκτούν απόψε, τελευταία μέρα του, οι τραγανές ρόγες των σταφυλιών και οι κραυγές των γλάρων... Τα κουκούτσια του καρπουζιού κι η ευωδιά των σύκων... Η μυρωδιά του άρτου και των εσπερινών παρακλήσεων...

Σιωπή συγκίνησης. Θα μείνουν ασχολίαστα τα σημαντικότερα…

Αποσκευές, που δεν ταξίδεψαν αρκετά, οι ψυχές μας…

Κι ας μάθαμε να ζούμε το Σεπτέμβρη σαν Αύγουστο, κι ας μάθαμε να φτιάχνουμε παντός καιρού χαρές... Οι ημερομηνίες τσιμπάνε σαν αχινοί τις αχίλλειες φτέρνες της ψυχής μας...

Μάθαμε να ερωτευόμαστε και να μοιραζόμαστε πιο εύκολα τον ευλογημένο αυτό μήνα! Η μοιρασιά τα κάνει όλα πιο νόστιμα κι απολαυστικά! Η  καθημερινή μοιρασιά. Σαν μια φέτα από καρπούζι, σαν ένας ώριμος... γιαρμάς που μοιραζόμασταν, όταν ήμασταν παιδιά, μετά το μπάνιο, με υγρά ακόμη τα μαγιό μας. Γλύκα κι αλμύρα μαζί... Αυθεντική ζωή. Οφείλουμε να κρατήσουμε στον αφρό την παιδικότητά μας, ακόμη κι όταν ξαναφορέσουμε σακάκια, ταγιέρ, γραβάτες  και κοστούμια. Τα κουμπιά της ψυχής ας μείνουν ανοικτά για να μπαίνει φρέσκος Αυγουστιάτικος αέρας...

Τα τελευταία φιλιά με την αλμύρα και το κύμα.Τα τελευταία χνάρια στην υγρή άμμο. Τα πάντα ρει, μα η Αγάπη μένει!

της Λεϊλά Σλιμανί

Nα περπατάω στο δρόμο. Να παίρνω το μετρό τη νύχτα.
Να φοράω μίνι φούστα, ντεκολτέ και ψηλά τακούνια.
Να χορεύω μόνη μου στη μέση της πίστας. Να μακιγιάρομαι έντονα.
Να παίρνω ταξί έχοντας πιει λίγο παραπάνω. Να ξαπλώνω στο χορτάρι μισόγυμνη.
Να κάνω ωτο-στοπ. Ν’ ανεβαίνω σε νυχτερινό λεωφορείο.
Να ταξιδεύω μόνη. Να πίνω ένα ποτηράκι μόνη μου στη βεράντα.
Να τρέχω σ’ έναν έρημο δρόμο. Να περιμένω σ’ ένα παγκάκι.
Να κάνω καμάκι σ’ έναν άντρα, ν’ αλλάζω γνώμη και να συνεχίζω τον δρόμο μου.
Να στριμώχνομαι στην πολυκοσμία του τραίνου. Να εργάζομαι νύχτα.
Να θηλάζω το παιδί μου δημόσια. Να ζητάω αύξηση στη δουλειά μου.
Σε όλες αυτές τις στιγμές της ζωής, τις απλές και καθημερινές, διεκδικώ το δικαίωμα να μην με ενοχλούν.
Το δικαίωμα να μην σκέφτομαι καν ότι μπορεί να έρθω σε δύσκολη θέση.
Διεκδικώ την ελευθερία να μην υφίσταμαι σχόλια για τη συμπεριφορά μου, για το πώς είμαι ντυμένη, για το πώς βαδίζω, για το σχήμα των γλουτών μου, για το μέγεθος του στήθους μου. Διεκδικώ το δικαίωμά μου στην ηρεμία, στη μοναξιά, το δικαίωμά μου να περπατάω χωρίς φόβο.
Δεν θέλω μόνο εσωτερική ελευθερία.
Θέλω την ελευθερία να ζώ έξω στον κόσμο, στον ανοιχτό αέρα, σε έναν κόσμο που είναι λίγο και δικός μου.

Δεν είμαι ένα εύθραυστο πλασματάκι.
Δεν έχω την απαίτηση να προστατεύομαι, αλλά διεκδικώ το δικαίωμά μου για ασφάλεια και σεβασμό.
Και οι άνδρες δεν είναι όλοι γουρούνια.
Τις τελευταίες εβδομάδες πόσο εντυπωσιάστηκα, πόσο ξαφνιάστηκα ευχάριστα, πόσο ενθουσιάστηκα με τους άνδρες που είχαν την ικανότητά να αντιληφθούν τι παίζεται!
Έμεινα συγκλονισμένη μπροστά στη θέλησή τους να μην είναι πια συνένοχοι, στη θέλησή τους ν’ αλλάξουν τον κόσμο, ν’ απελευθερωθούν και οι ίδιοι από αυτές τις συμπεριφορές. Επειδή πίσω από αυτή την υποτιθέμενη ελευθερία να «την πέφτουν», κρύβεται μια άποψη για το αρσενικό τρομερά ντετερμινιστική: «γουρούνι γεννιέσαι».
Οι άνδρες στο περιβάλλον μου, κοκκινίζουν από ντροπή κι εξεγείρονται εναντίον όσων με προσβάλλουν.
Εναντίον εκείνων που εκσπερματώνουν πάνω στο παλτό μου στις οκτώ το πρωί.
Εναντίον του αφεντικού που μου δίνει να καταλάβω τί θα έπρεπε να κάνω για να πάρω προαγωγή.
Εναντίον του καθηγητή που ανταλλάσσει την ακαδημαϊκή πρόοδο με μια πίπα.
Εναντίον του περαστικού που με ρωτάει αν «γαμιέμαι» και καταλήγει να με αποκαλεί «τσούλα».
Οι άνδρες που γνωρίζω είναι αηδιασμένοι από αυτή την οπισθοδρομική άποψη για τον ανδρισμό.
Ελπίζω ότι ο γιος μου θα είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος.
Ελεύθερος, όχι μόνο να μην είναι ενοχλητικός, αλλά ελεύθερος να αυτοπροσδιορίζεται διαφορετικά από το στερεότυπο που βλέπει τον άνδρα ως ένα αρπακτικό που διακατέχεται από ανεξέλεγκτες παρορμήσεις.
Ένας άνδρας που ξέρει πώς να σαγηνεύσει με τους χιλιάδες υπέροχους τρόπους που ξέρουν οι άνδρες για να μας ξελογιάζουν.

Εγώ δεν είμαι θύμα. Αλλά εκατομμύρια γυναίκες είναι.
Αυτό είναι ένα γεγονός και όχι μια ηθική κρίση ή μια αναγωγή στην “ουσία” της γυναίκας.
Και μέσα μου σπαρταρά ο φόβος όλων εκείνων των γυναικών που περπατούν στους δρόμους χιλιάδων πόλεων στον κόσμο με το κεφάλι σκυφτό.
Των γυναικών που τις παίρνουν από πίσω στο δρόμο, που τις παρενοχλούν, που τις βιάζουν, που τις προσβάλλουν, που τις αντιμετωπίζουν μέσα στους δημόσιους χώρους σαν παρείσακτες.
Μέσα μου αντηχεί η κραυγή των γυναικών που κρύβονται, που ντρέπονται, που τις πετούν στο δρόμο σαν παρίες επειδή είναι ατιμασμένες.
Των γυναικών που κρύβονται κάτω από μακρά μαύρα πέπλα επειδή τα σώματά τους θα προκαλούσαν την επίθεση των ανδρών.
Οι γυναίκες που περπατούν στους δρόμους του Καΐρου, του Νέου Δελχί, της Λίμας, της Μοσσούλης, της Κινσάσα, της Καζαμπλάνκα λέτε ν’ ανησυχούν μήπως εξαφανιστεί το φλερτ και η αβροφροσύνη;
Έχουν αυτές δικαίωμα να σαγηνεύσουν, να επιλέξουν, να κάνουν επίμονο φλερτ;

Ελπίζω ότι μια μέρα η κόρη μου θα περπατάει στο δρόμο το βράδυ, με μίνι φούστα και ντεκολτέ, ότι θα κάνει το γύρο του κόσμου μόνη της, θα παίρνει μετρό τα μεσάνυχτα χωρίς φόβο, χωρίς καν να το σκέφτεται.
Και ο κόσμος που θα ζεί τότε δεν θα είναι ένας κόσμος πουριτανικός.
Είμαι σίγουρη, θα είναι ένας κόσμος πιο δίκαιος, όπου ο χώρος για τον έρωτα, για την απόλαυση, για τα παιχνίδια του ξελογιάσματος θα είναι άπλετος και πιο όμορφος.
Σε σημείο που εμείς ακόμα δεν μπορούμε να φανταστούμε..

***Η συμβολή της Λεϊλά Σλιμανί (Γκονκούρ, 2016) στο δημόσιο διάλογο γύρω από τo #MeToo και την γαλλική εκδοχή του, #balancetonporc.Το άρθρο της Σλιμανί δημοσιεύτηκε στη Libération και, στην Ελλάδα, στην ιστοσελίδα "σινιάλο".

Η 30χρονη κοπέλα που κάθονταν απέναντί μου συνέχισε την αφήγησή της, αναφέροντας τα παρακάτω συγκλονιστικά στοιχεία:

«Όταν ήμουν 6-7 χρονών, οι γονείς μου είχαν σοβαρά προβλήματα μεταξύ τους και καθόλου χρόνο για μένα. Κανείς δεν με ρωτούσε πως νιώθω, αν χρειάζομαι κάτι, αν πεινώ ή αν θέλω τη συντροφιά κάποιου. Ήταν τόσο μεγάλη η  ανάγκη μου να νιώσω πως κάποιος νοιάζεται για μένα που έφευγα από το σπίτι και κρυβόμουν κάπου εκεί τριγύρω για να δω αν θα με αναζητήσουν. Περίμενα για ώρες αλλά κανείς δεν εμφανίζονταν, μέχρι που τα φώτα του σπιτιού έσβηναν. Τότε μόνο συνειδητοποιούσα πως κανείς δεν πρόκειται να με αναζητήσει».

Αυτό είναι ένα άλλο είδος ιδιότυπης γονικής εγκατάλειψης όταν, δηλαδή, ο γονιός δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του γονικού του ρόλου, αφήνοντας το ίδιο το παιδί να φροντίζει τον εαυτό του. Υπάρχουν περιπτώσεις γονέων που βρίσκονται σε διαδικασία χωρισμού με πολλές και σοβαρές εντάσεις ή που έχουν χάσει οι ίδιοι κάποιο σημαντικό πρόσωπο (γονέα, αδελφό κ.τ.λ.), καταστάσεις που τους απορροφούν τόσο πολύ, με αποτέλεσμα το παιδί να αφήνεται, στην ουσία,  στο έλεός του. Το αποτέλεσμα μίας τέτοιας κατάστασης είναι το παιδί να νιώθει παντελώς ανάξιο σημασίας και αγάπης. Κανείς δεν νοιάζεται ή αγαπά έναν αόρατο…

Ο πόνος και η απόγνωση που μπορεί να νιώθει ένα τέτοιο παιδί είναι απερίγραπτα, οι δε συνέπειές τους καταστροφικές, ακόμα και στην ενήλικη ζωή. Η συγκεκριμένη κοπέλα δεν τολμούσε να εμπιστευθεί κανέναν, όποιος και αν αυτός/αυτή ήταν. Στις ελάχιστες περιπτώσεις που άρχιζε να νιώθει κάτι το ιδιαίτερο για κάποιον, εξαφανίζονταν έντρομη, μπρος στο ενδεχόμενο να της γίνει το άτομο αυτό απαραίτητο και κάποια στιγμή την εγκαταλείψει…

Από την ηλικία των 6-7 χρόνων, οπότε και πείσθηκε πως κανείς δεν νοιάζεται για αυτήν, ενεργοποιήθηκαν οι μηχανισμοί επιβίωσής της. Η επιβίωσή της εξαρτιόνταν αποκλειστικά από την ίδια, δεν είχε τίποτα να προσδοκά από κανέναν. Μου είπε πως, ως έφηβη, ποτέ δεν ήπιε αλκοόλ, όπως όλοι οι φίλοι της, και δεν έκανε τίποτα το επικίνδυνο γιατί ήξερε πως αν μεθούσε ή της συνέβαινε κάτι απρόοπτο, κανείς δεν θα εμφανίζονταν για να τη φροντίσει. Εξαναγκάσθηκε σε μια εξεζητημένη αυτάρκεια και αυτονομία, για να καταφέρει να επιβιώσει.

Είναι τόσο εύκολο να απορροφηθούμε, ως γονείς, από τα διάφορα που μπορεί να μας συμβαίνουν (εργασία, προβλήματα με το σύντροφο, ψυχικές δυσκολίες κ.ά.) που να περιοριζόμαστε στα πρακτικά και απαραίτητα, όσον αφορά στη φροντίδα του παιδιού, νομίζοντας πως αυτό αρκεί. Τα παιδιά καταλαβαίνουν διαισθαντικά τα πάντα, χωρίς όμως να μπορούν μα δώσουν εξηγήσεις, και αυτό είναι το χειρότερο. Συνήθως, ενοχοποιούν τον εαυτό τους, δηλαδή πως τα ίδια φταίνε για όλα, σε μια προσπάθειά τους να «σώσουν» το γονιό μέσα τους ώστε να συνεχίσουν να τον βλέπουν ως τον «καλό γονιό». Θυμάμαι ένα αγοράκι 8 χρονών που το χτυπούσε αλύπητα ο βίαιος πατέρας του και μου έλεγε: «Ο μπαμπάς μου με χτυπά για το καλό μου, επειδή δεν είμαι καλό παιδί». Με δυσκολία συγκρατούσα τα δάκρυά μου…

Κάποτε το ξύλο ή η απειλή για ξύλο ήταν απαραίτητο στοιχείο της διαπαιδαγώγησης παιδιών. Τώρα πλέον, αυτό δεν ισχύει, σε μεγάλο βαθμό. Τα τιμωρούμε με άλλους πιο αποτελεσματικούς τρόπους, για παράδειγμα, κλείνοντάς τα σε ένα δωμάτιο ή απειλώντας τα πως θα τα εγκαταλείψουμε γιατί δεν τα αντέχουμε. Τα ασφαλή παιδιά μπορούν να αξιολογήσουν τέτοιου είδους απειλές και ξέρουν πως οι γονείς τους δεν θα κάνουν πράξη τις απειλές τους. Οι γονείς, όμως, χάνουν την αξιοπιστία τους. Τα ανασφαλή παιδιά, όμως, τρομοκρατούνται. Το μήνυμα που εισπράττουν είναι: «Εάν δεν είσαι όπως σε θέλω, δεν σε αγαπώ! Και τότε, δεν σε θέλω για παιδί μου!». Αγάπη με όρους, δηλαδή. Ένα τέτοιο παιδί νιώθει φρικτά και ανάξιο αγάπης. Τα αισθήματα ντροπής αρχίζουν να κυριαρχούν και μόνο για το ότι υπάρχουν. Έχω δει εκατοντάδες τέτοια παιδιά που νιώθουν πως δεν αξίζουν την αγάπη, όχι μόνο των γονιών τους, αλλά και κανενός….

Είναι πολύ σημαντικό και απαραίτητο να αφιερώνουμε, έστω και 10 λεπτά την ημέρα, αποκλειστικά για επικοινωνία και ολοκληρωτική επαφή με το παιδί μας και να μη το αφήνουμε για κάποια άλλη φορά. Για τα μικρά παιδιά, υπάρχει μόνο το εδώ και τώρα και, αν το στερηθούν, έχουν την αίσθηση πως το στερούνται για πάντα, ιδιαίτερα αν ο γονιός είναι απρόβλεπτος , ασυνεπής και εγκλωβισμένος στα δικά του.

Αυτά ας μην τα λησμονούμε ποτέ, και ας τα σκεφθούμε πολλές φορές σοβαρά, πριν φέρουμε στο κόσμο ένα παιδί, μόνο προς επιβεβαίωση της ματαιοδοξίας μας ή προς κάλυψη άλλων συναισθηματικών μας αναγκών, όπως πολύ συχνά, δυστυχώς, συμβαίνει…

Φωτογραφία: Sven 8-8-2021

Χθες Κυριακή. Η ζέστη αφόρητη που η φρίκη των εικόνων της τηλεόρασης για την πύρινη λαίλαπα που κατάπινε τα πάντα στην ανεμπόδιστη επέλασή της την έκανε να φαντάζει ακόμα πιο αποπνικτική, μετατρέποντας, ταυτόχρονα, την ψύξη των κλιματιστικών σε ψεύτικο χάδι που θέλεις να αποφύγεις…

Ο κεντρικός δρόμος για Χαλκιδική φρακαρισμένος από τα χιλιάδες αυτοκίνητα γνωστών αγνώστων του Σαββατοκύριακου που, έρποντας, προσπαθούσαν να φθάσουν κάποια στιγμή στη δροσιά μιας πολυπόθητης παραλίας που, όσο η στιγμή αυτή μετατίθονταν χρονικά, γίνονταν ολοένα είτε πιο ελκυστική είτε πιο αποκρουστική.

Η θέα αυτή από την αερογέφυρα της Θέρμης, όπου σκόπιμα κατευθύνθηκα για να επιβεβαιώσω αυτό που ήδη ήξερα, με έκανε να κατευθυνθώ ίσια προς Ν. Ραιδεστό και, στη συνέχεια, προς Πολύγυρο μέσα από τον καταπράσινο Χολομώντα. Οδηγώντας στις παρυφές της πανέμορφης αυτής μικρής πόλης, κατευθυνθήκαμε προς Βράσταμα ακολουθώντας την  πανέμορφη ορεινή διαδρομή που ξαφνικά εμφανίζει μπροστά σου από ψηλά το πανέμορφο  απέραντο γαλάζιο της χερσονήσου της Χαλκιδικής. Η απολαυστική αυτή κατάβαση,  μέσα από πράσινο και γαλάζιο να εναλλάσσονται για το ποιο από τα δύο θα κλέψει τις εντυπώσεις σου, αποκαλύπτει ξάφνου μπροστά σου, σαν να ΄σαι σε αεροπλάνο, τη μαγευτική θέα του πανέμορφου κόλπου των Πυργαδικίων. Εμείς, όμως, δεν αποπλανηθήκαμε από τις Σειρήνες της υπέροχης αυτής θέας και της πανέμορφης ψαροταβέρνας, πάνω ακριβώς από τη θάλασσα, όπου πολλές φορές και σε κάθε εποχή έχουμε γευθεί θαλασσινή αρμύρα και ιώδιο από τα φρεσκότατα θαλασσινά που το τροφοδοτούν τα ψαροκάικα που λικνίζονταν μπροστά του.

Έχοντας πλέον ως μόνιμη παρέα, στα αριστερά μας, όλες τις αποχρώσεις του γαλαζιοπράσινου, κατευθυνθήκαμε προς μια από τις ομορφότερες παραλίες της Ελλάδας, τις Μικρές Καβουρότρυπες. Η απόσταση αρκετή μέχρι εκεί, αλλά η αποφυγή του αφόρητου μποτιλιαρίσματος, η υπέροχη διαδρομή και η μαγεία του προορισμού εκμηδένιζαν την αίσθηση του χρόνου.

Το αγκάλιασμα του μοναδικού τυρκουάζ του μικρού αυτού κόλπου και η αίσθηση ελευθερίας που πάντα προσφέρει η μήτρα ζωής του πλανήτη, η θάλασσα, αποτελούν υπέρτατη αίσθηση από τις λίγες…

Αφού χορτάσαμε από ήλιο, θάλασσα, πράσινο και ησυχία, ήρθε η ώρα της επιστροφής στο όμορφο καμίνι της Θεσσαλονίκης   που σε εξουθενώνει όμορφα. Πριν από αυτό, όμως, μια μικρή απόκλιση, από τη διασταύρωση των Μουδανίων προς το πρώτο πόδι, και στάση για να γευματίσουμε σε ένα άλλο υπέροχο μαγαζί, πάνω ακριβώς από τη θάλασσα και τα καταπράσινα νερά του καναλιού της Ποτίδαιας, τη «Μαρίνα».  Κάποια στιγμή πριν το ταξίδι της επιστροφής, ο ήλιος, απέναντί μας, βάλθηκε να μας ξετρελάνει, χρωματίζοντας με την παλέτα του τον ορίζοντα, στην τελευταία του παράσταση για τη μέρα αυτή, λίγο πριν χαθεί για άλλους τόπους μακρινούς…                   

Εκείνο το διάστημα, έμενα μέσα στον  Ελληνικό Σύλλογο Στοκχόλμης. Είχε περάσει ήδη ένας μήνας περίπου από τη στιγμή που πάτησα, για πρώτη φορά, το πόδι μου σ΄αυτή την παγωμένη, αλλά τόσο γενναιόδωρη, όπως αποδείχθηκε αργότερα, σκανδιναβική χώρα που επέλεξα να καταφύγω και δεν διέθετα ακόμη άδεια παραμονής και εργασίας. Στο σύλλογο, έκανα λάντζα, σκούπιζα και φρόντιζα το χώρο, καθάριζα κρεμμύδια, πατάτες και ότι άλλο όριζαν οι καθημερινές ανάγκες του μικρού εστιατορίου του, που παρείχε φθηνό και καλομαγειρεμένο φαγητό, κυρίως σε έλληνες μετανάστες και άλλους φίλους της Ελλάδας. Το αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες μου αυτές ήταν δωρεάν φαγητό, καφέ και ύπνο πάνω σε τρεις καρέκλες με σβηστά τα φώτα γιατί η διαμονή στο χώρο δεν επιτρέπονταν, βάσει της συμφωνίας που σύναψε ο Ελληνικός Σύλλογος με το σουηδικό κράτος για την δωρεάν παραχώρησή του.

Ένιωθα, πραγματικά, προνομιούχος, μετά από ένα οδυνηρό πέρασμα τριών περίπου εβδομάδων, σε αυτήν την εντελώς άγνωστη σε μένα πόλη, όπου δεν γνώριζα απολύτως κανέναν και μέσα στο καταχείμωνο με μέση θερμοκρασία γύρω στους -10 βαθμούς Κελσίου, αρχικά σε μια άθλια πανσιόν για αλκοολικούς δίχως θέρμανση και, στη συνέχεια, σε εισόδους πολυκατοικιών, σε σταθμούς του μετρό και, τελικά, στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό όπου έμαθα από κάποιους έλληνες μετανάστες την ύπαρξη του συλλόγου.

Ο χώρος του συλλόγου βρίσκονταν σε ένα παμπάλαιο κτίριο του 18ου ή 19ου αιώνα στο κέντρο της Στοκχόλμης, στη μία άκρη ενός μικρού δρόμου που σχεδόν όλο το μήκος του αποτελούνταν από ένα υπόγειο τούνελ, εξ ου και η ονομασία του, Tunnelgatan. Στην άλλη άκρη του μικρού αυτού δρόμου, και λίγο πριν την είσοδο του υπόγειου τούνελ, δολοφονήθηκε ένα κρύο βράδυ, αρκετά χρόνια μετά, ο εμβληματικός πολιτικός ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος και τότε πρωθυπουργός της Σουηδίας Olof Palme. Μόλις είχε βγει με τη σύζυγό του από έναν κινηματογράφο, δίχως σωματοφύλακες, και προχωρούσαν προς την είσοδο   του μετρό για να επιστρέψουν σπίτι τους με αυτό…..

Έτσι για την ιστορία, να αναφέρω πως ο Olof Palme κατοικούσε σε ένα μεσοαστικό προάστιο της Στοκχόλμης και σε έναν οικισμό με διώροφα ομοιόμορφα σπίτια, από αυτά που είναι το ένα ακριβώς δίπλα στο άλλο, με μια μικρή αυλή μπροστά το καθένα. Όταν κάποια στιγμή οι δύο γιοί του έφυγαν από το σπίτι για να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Αμερική, το ζεύγος Palme έβγαλε προς ενοικίαση τα δύο ελεύθερα δωμάτια του σπιτιού, τα οποία έτυχε να νοικιάσουν δύο καλοί μου φίλοι, ο Σ. από την Κύπρο κι ο Λ. από τη Σαλονίκη. Όσο διάστημα έμειναν εκεί, τους φέρθηκαν φιλικότατα, σαν να ήταν συγκάτοικοι και όχι το πρωθυπουργικό ζεύγος της χώρας. Τους προσκαλούσαν συχνά για καφέ και έπαιζαν πότε-πότε σκάκι με τον Olof, όποτε αυτός είχε ελεύθερο χρόνο.

Κάποια στιγμή, θέλησε ο πρωθυπουργός της χώρας να βάλει ένα μικρό πλέγμα στη χαμηλή μεσοτοιχία του κήπου για τη στήριξη κάποιου αναρριχόμενου φυτού που θα του παρείχε κάποια στοιχειώδη κάλυψη και προστασία της ιδιωτικότητάς του από τυχόν αδιάκριτα βλέμματα. Έκανε, λοιπόν, αίτηση στην πολεοδομία του δήμου που κατοικούσε και αυτή…απορρίφθηκε, επειδή θα αλλοίωνε την ομοιομορφία που θα έπρεπε να υπάρχει στο συγκρότημα!!! Το αποδέχθηκε αδιαμαρτύρητα, λέγοντας πως έχουν δίκιο και πως έτσι όφειλαν, τελικά,  να πράξουν!!! Η διαφορά κουλτούρας, στάσης ζωής, αξιών, ισοτιμίας και ισονομίας, σε σύγκριση με τα ανάλογα που επικρατούν στη χώρα μας, γενικώς, και ειδικότερα στις διεφθαρμένες υπηρεσίες της, σε συνδυασμό με τη νοοτροπία του «Ξέρεις ποιος είμαι ΕΓΩ;», είναι χαώδης και απροσμέτρητη…

Ήταν Σάββατο βράδυ, θυμάμαι. Τα δύο όλο κι όλο κανάλια της σουηδικής τηλεόρασης που υπήρχαν τότε ολοκλήρωσαν το πρόγραμμά τους στις 10 περίπου το βράδυ και δεν είχα τι να κάνω, μόνος καθώς ήμουν, για να περάσει η ώρα. Κατέβηκα στην είσοδο του κτιρίου, πίσω από το τζάμι της οποίας , και λίγο διαγώνια, θα μπορούσα να έχω κάπως καλύτερη θέα προς έναν κεντρικό δρόμο όπου περνούσαν άνθρωποι  και αυτοκίνητα. Κάτι ήταν κι αυτό. Ξαφνικά, βλέπω να εμφανίζεται μπροστά μου, πίσω από το τζάμι της βαριάς πόρτας της εισόδου, ένας ψηλόσωμος άνδρας με γένια και άγρια, όπως μου φάνηκαν, χαρακτηριστικά, κρατώντας από το μπράτσο ένα νεαρό παιδί που έτρεμε σύγκορμο και μετά βίας στέκονταν όρθιο. Μου έκανε νεύμα να τους ανοίξω, κι εγώ, αν και ήξερα πως δεν υπάρχουν διαμερίσματα όπου μένει κόσμος στο έρημο εκείνη την ώρα κτίριο, άνοιξα μηχανικά την πόρτα. Με προσπέρασαν βιαστικά, σαν να μην υπήρχα, και κατευθύνθηκαν βιαστικά προς τη μία από τις δύο μεγάλες φαρδιές σκάλες που υπήρχαν αμφιτερόπλευρα απέναντι από την είσοδο και οδηγούσαν σε διαφορετικά μέρη του κτιρίου.

Σε λίγο ακούστηκαν ήχοι μεταλλικοί και, αμέσως μετά, μυρωδιά καμένου έφθασε στα ρουθούνια μου. Μια ανησυχία διαπέρασε το κορμί μου. Ήμουν παντελώς μόνος σε ένα έρημο κτίριο που το μικρό δρομάκι στο οποίο βρίσκονταν σπάνια το διάβαινε άνθρωπος τέτοια ώρα. Προσεκτικά, έκανα μερικά βήματα προς το μέρος που πήγαν οι δύο απρόσκλητοι επισκέπτες και το θέαμα που αντίκρισα, απέναντί μου και μερικά σκαλοπάτια πιο πάνω, με έκανε να παγώσω. Ο νεαρός κάθονταν σε ένα σκαλοπάτι, σπαρταρώντας σαν ψάρι, με μια σύριγγα στο δεξί του χέρι που την είχε βυθίσει σε μια φλέβα του άλλου χεριού, με το αίμα να ρέει, στάζοντας πάνω στο λευκό μαρμάρινο σκαλοπάτι. Μπροστά του, απαθής και όρθιος στέκονταν ο ψηλόσωμος άνδρας, που μόλις αντιλήφθηκε την παρουσία μου, μου έκανε ένα νεύμα με το κεφάλι του να φύγω. Έτρεξα, σοκαρισμένος από το θέαμα, προς την είσοδο και βγήκα έξω στην παγωνιά, χωρίς να προλάβω να σκεφθώ πως δεν έχω κλειδί εισόδου και πως δεν υπάρχει κανείς άλλος να μου ανοίξει εκείνη την ώρα.

Ο εφιάλτης, που είχα ζήσει μέχρι και λίγο καιρό πριν, νάτος και πάλι φάτσα κάρτα μπροστά μου. Συνάμα, από τη στιγμή που δεν είχα σκοπό να βγω έξω, φορούσα μόνο ένα σακάκι και από μέσα ένα πουλόβερ που ήταν αδύνατον να με προστατέψουν αρκετά από το βαρύ κρύο εκείνης της νύχτας του Γενάρη. Το μυαλό μου άρχισε να δουλεύει με ιλιγγιώδη ταχύτητα μήπως και βρει κάποια λύση εκτάκτου ανάγκης. Ξαφνικά, θυμήθηκα πως είχα ακούσει κάποιες φορές, από κάτι καμάκια που σύχναζαν στο σύλλογο, πως κάπου εκεί κοντά υπήρχε μια πολύ γνωστή Disco, η περίφημη «CAT BALOO», όπου σύχναζαν οι ομορφότερες κοπέλες της πόλης. Σαν εξασκημένο λαγωνικό που το οδηγεί κάποιο άγνωστο ένστικτο επιβίωσης, δεν άργησα να εντοπίσω την Disco. Με λύπη διαπίστωσα πως υπήρχε εισιτήριο εισόδου κι εγώ δεν είχα χρήματα επάνω μου. Και να είχα όμως, μου φάνηκε υπερβολικά ακριβό για το πενιχρό βαλάντιό μου. Παρέμεινα στον προθάλαμο του μαγαζιού, εκεί όπου υπήρχε η γκαρνταρόμπα, μέχρι τις τρεις η ώρα περίπου μετά τα μεσάνυχτα. Αυτό θα ήταν ανέφικτο και θα με είχαν πετάξει έξω, αν δεν εργάζονταν στην γκαρνταρόμπα ένας ξένος που του εξήγησα τι μου συμβαίνει και ο καλός μου με έβαλε δίπλα του για να φαίνομαι πως είμαι βοηθός του. Να τον έχει καλά ο Θεός…

Οι ώρες, μέχρι το κλείσιμο του μαγαζιού, πέρασαν δίχως να το καταλάβω. Η παρέλαση θεϊκών πλασμάτων ήταν ασταμάτητη και το μάτι αδύνατον να χορτάσει αλλά και ν΄αντέξει τόση ομορφιά. Κάποια στιγμή, όλα τα όμορφα, τελειώνουν κι εγώ βρέθηκα και πάλι έξω στην παγωνιά, μη ξέροντας που να πάω. Τη φορά αυτή, όμως, με ένα ζεστό κασκόλ γύρω από το λαιμό από τα αζήτητα, για πολύ καιρό, της γκαρνταρόμπας που μου έδωσε ο εύσπλαχνος ξένος που εργάζονταν σ΄αυτήν, λέγοντάς μου, καθώς με χτυπούσε φιλικά στην πλάτη, «Πάρε αυτό το κασκόλ, σίγουρα θα το χρειαστείς!». Το μετρό κλειστό, όπως και ο κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός. Ως τελευταία και μοναδική μου επιλογή ήταν ένας τηλεφωνικός θάλαμος στον οποίο και κατέφυγα. Κάθε 10 λεπτά, όμως, έπρεπε να βγαίνω από αυτόν και να κάνω τροχάδην μερικούς γύρους, σαν τρελός μέσα στη νύχτα,  για να ξεπαγώσουν τα πόδια μου.

Τώρα, το μοναδικό μου ενδιαφέρον ήταν οι δείκτες του ρολογιού μου που παρακαλούσα να δείξουν πως η ώρα κοντεύει έξι. Ήταν η ώρα που έρχονταν ο Γιάννης, ο μάγειράς μας, για να αρχίσουμε τις προετοιμασίες για το μενού της ημέρας. Με είδε πρώτος, έτσι όπως έκανα επιτόπια πηδηματάκια, έξω από την είσοδο του κτιρίου του συλλόγου, για να ζεσταθώ. Με πλησίασε και κοιτώντας με ένα βλέμμα γεμάτο απορία και ανησυχία, με ρωτά: «Είσαι καλά; Σου συνέβη κάτι σοβαρό;». Άνοιξε την πόρτα, που φάνταζε στα μάτια μου σαν πύλη Παραδείσου, και αφού μπήκαμε, επιτέλους, μέσα, του διηγήθηκα τι μου συνέβη. «Αχ βρε, πουλάκι μου» είπε και κατευθύνθηκε βιαστικά προς την κουζίνα. Μετά από λίγο, άφηνε μπροστά μου ένα βαθύ πιάτο με αχνιστό τραχανά και μια μεγάλη γωνία μαλακό ψωμάκι με φέτα δίπλα. Ακόμα και μέχρι σήμερα, μπορώ να πω με απόλυτη βεβαιότητα πως ήταν το πιο νόστιμο και λαχταριστό γεύμα της ζωής μου…

Σχεδόν καθημερινά, βομβαρδιζόμαστε από τα ΜΜΕ με ειδήσεις για χιλιάδες ανθρώπινες τραγωδίες από πολλά σημεία του πλανήτη. Πόσες από αυτές, αλήθεια, μας αγγίζουν συναισθηματικά και τι κάνουμε για όλα αυτά; Δεν συναισθανόμαστε, όμως, όλους όσους υποφέρουν, και για αυτό υπάρχει εξήγηση.

Η ενσυναίσθηση είναι μια πολύ βασική ανθρώπινη ικανότητα. Όταν μοιραζόμαστε τον πόνο των άλλων, θέλουμε, ταυτόχρονα, να πάψει να υπάρχει αυτός ο πόνος. Για το λόγο αυτό, δεν είναι καθόλου παράξενο το ότι τραγωδίες όπως, για παράδειγμα, το δράμα εκατομμυρίων προσφύγων, που προσπαθούν με κάθε μέσο να σωθούν από τη φρίκη του πολέμου και της δυστυχίας, ενεργοποίησαν το ενδιαφέρον εκατομμυρίων ανθρώπων με διάθεση να βοηθήσουν με κάθε τρόπο.

Η ενσυναίσθηση, όμως, είναι σαν ένα πολύ ευαίσθητο λουλούδι που εύκολα μπορεί να συνθλιβεί, κάτω από το βάρος άλλου είδους ψυχολογικών δυνάμεων που, στη χειρότερη περίπτωση, αντί για χείρα βοηθείας προς τους κατατρεγμένους, μπορεί να οδηγήσει στο να αντιμετωπισθούν με υπέρμετρη εχθρότητα και δολοφονικές ενέργειες, όπως π.χ. η πυρπόληση κτιρίων που ζούσαν πρόσφυγες/μετανάστες, με αποτέλεσμα το θάνατο δεκάδων από αυτούς κ.ά. Ας έχουμε, όμως, υπόψη το εξής: η εχθρική ρητορική ενάντια σε διάφορες μειονότητες ή «ξένους» δεν έχει να κάνει τόσο με την ύπαρξη ή την απουσία ενσυναίσθησης, αλλά με ένα άλλο ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αυτό της προστασίας της ομάδας που ανήκουμε…

Η ταύτισή μας με μία συγκεκριμένη ομάδα είναι κάτι πολύ φυσικό και μας έχει βοηθήσει εξελικτικά, ως είδος, να επιβιώσουμε, συνεργαζόμενοι και συσπειρούμενοι απέναντι σε κάθε εξωτερική απειλή. Σήμερα, όμως, η τάση αυτή αποτελεί, πλέον, πολύ μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα, τις συνέπειες του οποίου βιώσαμε και συνεχίζουμε να βιώνουμε με τραγικό τρόπο (π.χ. οι φρικαλεότητες της άλλοτε «Χρυσής» Αυγής έναντι κάθε «διαφορετικού» ντόπιου (Φύσσας, άτομα με διαφορετικάπολιτικά πιστεύω κ.ά.) ή «εισαγόμενου» εχθρού (μετανάστες, πρόσφυγες κ.τ.λ.). Στη γειτονική μας πρώην Γιουγκοσλαβία, όταν ξέσπασε ο εμφύλιος, οι μέχρι πρότινος πολύ αγαπημένοι γείτονες μετατράπηκαν, από τη μια στιγμή στην άλλη και εξαιτίας της τότε πολεμικής ρητορικής, σε εχθρούς, οι οποίοι σφαγιάζονταν, βιάζονταν, βασανίζονταν κ.τ.λ. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το μίσος που αναπτύσσεται μεταξύ οπαδών αντιπάλων ποδοσφαιρικών ομάδων. Οπαδοί της αντίπαλης ομάδας μπορεί να χτυπηθούν, ακόμα και να θανατωθούν, ελαφρά τη καρδία. Μπορεί, ακόμα, και ως παρατηρητές τέτοιων συμπεριφορών, όχι απλά να μη νιώσουμε συμπόνια, αλλά να βιώσουμε ακόμα και ευχαρίστηση από την κακοποίηση των «αντιπάλων»…

Έχει αποδειχθεί πως, από τη στιγμή που θα δημιουργηθούν «αντίπαλες» ομάδες, πάρα πολύ δύσκολα μπορούν οι οποιεσδήποτε παρεμβάσεις να αλλάξουν το ήδη υπάρχον εχθρικό κλίμα. Σε περίπτωση πολέμου, όπως ήδη προαναφέρθηκε, ο αντίπαλος αποφλοιώνεται από κάθε του ανθρώπινη ιδιότητα και μετατρέπεται σε «πράγμα» που το μεταχειριζόμαστε κατά το δοκούν την κάθε στιγμή. Έχει, επίσης, αποδειχθεί πως η συνεχής έκθεση σε καταστάσεις βίας και σκοτωμών (πραγματικών ή εικονικών)μειώνει αισθητά την ικανότητά μας να συναισθανθούμε τον πόνο άλλων. Αυτό μας προϊδεάζει για τις τραγικές συνέπειες που μπορεί να έχουν, και έχουν, τα χιλιάδες διαδικτυακά «παιχνίδια» ή/και οι ταινίες που εθίζουν τους χρήστες στην άσκηση βίας και στην αφαίρεση ανθρώπινων ζωών…

Η ενσυναίσθηση συμπεριλαμβάνει πολλές ικανότητες ταυτόχρονα. Ένα πιο «πρωτόγονο» μέρος της είναι η αντιγραφή των συναισθημάτων των άλλων, όπως π.χ. όταν ένα βρέφος αρχίζει να κλαίει, ακούγοντας ένα άλλο βρέφος που κλαίει, χωρίς ακόμα να έχει την παραμικρή συνείδηση του τι σημαίνει λύπη, πόνος, κ.τ.λ.  Είναι ένα έμφυτο ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Αυτό δείχνει, ως ένα βαθμό, πως δεν αρκεί να νιώθουμε το ίδιο συναίσθημα με κάποιον για να τον συναισθανθούμε. Συναισθανόμαστε κάποιον, όταν μπορούμε να δείξουμε κατανόηση για την οπτική ή την κατάσταση κάποιου και όταν το συναίσθημά μας δεν προσλαμβάνει έναν προσωπικό χαρακτήρα, αλλά συν-αισθανόμαστε κάποιον (αισθανόμαστε μαζί του).

Η ενσυναίσθηση θα πρέπει, επίσης, να διαχωριστεί από το πιο σοφιστικέ της ξαδελφάκι, τη συμπόνια, που σημαίνει πως νιώθουμε κάτι για κάποιον (έγνοια, τρυφερότητα, συμπάθεια), χωρίς όμως να μοιραζόμαστε το δικό του συναίσθημα.

Ο όρος «ενσυναίσθηση» σημαίνει, γενικά, την ικανότητα να νιώθουμε τα συναισθήματα άλλων ανθρώπων και, ταυτόχρονα, να μπορούμε να φανταστούμε τι μπορεί να σκέφτεται και να νιώθει κάποιος άλλος, σε μια συγκεκριμένη κατάσταση.

Υπάρχουν δύο μορφές ενσυναίσθησης: η συναισθηματική και η γνωστική. Η συναισθηματική ενσυναίσθηση είναι τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις μας, ως απάντηση  στα συναισθήματα άλλων. Για παράδειγμα, να νιώθουμε λύπη, βλέποντας κάποιον να υποφέρει ή να πενθεί. Η γνωστική ενσυναίσθηση αφορά στην ικανότητά μας να μπορούμε να δούμε τα πράγματα από την οπτική κάποιου άλλου. Αυτό σημαίνει πως έχουμε την ικανότητα να εντοπίσουμε και να κατανοήσουμε πως μπορεί να νιώθει κάποιος άλλος και γιατί. Μπορούμε, επίσης, να καταλάβουμε τις προθέσεις των άλλων και το τι μπορεί να χρειάζονται.

Η ικανότητα ενσυναίσθησης δεν σημαίνει απαραίτητα πως θέλουμε να βοηθήσουμε τον οποιοδήποτε, αλλά αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορούμε να νιώσουμε συμπόνια και διάθεση για να βοηθήσουμε.

Έχει αποδειχθεί πως τα άτομα με ενσυναίσθηση έχουν μεγαλύτερη τάση να βοηθούν ανθρώπους που χρειάζονται βοήθεια, ακόμα και όταν αυτό δεν συμβαδίζει με τις δικές τους ανάγκες. Εκτός αυτού, η ενσυναίσθηση είναι «κολλητική». Όταν μία ομάδα έχει ως αξία την ενσυναίσθηση, αυτό επηρεάζει, εκτός από τα μέλη της, και άλλους ώστε να δείχνουν και αυτοί αλτρουισμό και διάθεση να βοηθήσουν όσους χρειάζονται κάποια βοήθεια.

Τα άτομα με ενσυναίσθηση μπορούν να μπουν ευκολότερα στη θέση άλλων ανθρώπων, να δουν και να βιώσουν τα πράγματα από τη δική τους οπτική. Το ίδιο ισχύει και όταν πρόκειται για άτομα άλλης εθνικότητας, θρησκείας, χρώματος δέρματος κ.τ.λ. Έχει αποδειχθεί, λοιπόν, πως η ενσυναίσθηση μειώνει δραματικά τις προκαταλήψεις και το ρατσισμό. Αυτός είναι και ο λόγος που άτομα ή ομάδες με ρατσιστικές ιδέες και προκαταλήψεις για οτιδήποτε διαφορετικό από την ομάδα στην οποία ανήκουν είναι ανελέητα απέναντι σε κάθε είδους διαφορετικότητα και σε οτιδήποτε αποκλίνει από τις προσωπικές τους αντιλήψεις και νόρμες.

Οι διαπροσωπικές μας σχέσεις (φιλικές, ερωτικές, συγγενικές, συναδελφικές κ.ά.) χρειάζονται φροντίδα για να λειτουργήσουν ομαλά και να μπορέσουν να εξελιχθούν. Η ικανότητα ενσυναίσθησης αποτελεί τον καταλύτη που διευκολύνει την εξέλιξη προς αυτή την κατεύθυνση. Χωρίς ενσυναίσθηση δεν είναι δυνατόν να διευθετηθούν, για παράδειγμα, οι εντάσεις ή συγκρούσεις που,  αναπόφευκτα, κάποια στιγμή θα προκύψουν σε κάθε σχέση.

Έχει αποδειχθεί, επίσης, πως τα άτομα που ασκούν συστηματικά διαφόρων μορφών βία σε άλλους (bullying) διαθέτουν μεν ικανότητα γνωστικής, αλλά όχι και συναισθηματικής ενσυναίσθησης. Αυτό σημαίνει πως γνωρίζουν πως νιώθει το εκάστοτε θύμα τους αλλά η απουσία συναισθηματικής ενσυναίσθησης αφήνει ορθάνοιχτο το δρόμο προς τη λεηλάτηση των θυμάτων τους, δίχως τον παραμικρό οίκτο…

Η ενσυναίσθηση είναι κάτι διαφορετικό από τη συμπάθεια. Ένα παράδειγμα συμπάθειας είναι όταν κάποιος στον άμεσο περίγυρό μας δείχνει να είναι πολύ λυπημένος και νιώθουμε να κυριεύει κι εμάς τους ίδιους ένα αίσθημα λύπης. Καθόμαστε δίπλα του, αισθανόμαστε συγκλονισμένοι και ίσως αρχίσουμε να κλαίμε κι εμείς μαζί με το άτομο αυτό. Αυτό ίσως ανακουφίσει πρόσκαιρα και τους δύο, αλλά, κατά πάσα πιθανότητα, το πρόβλημα του ατόμου εξακολουθεί να υφίσταται.

Ένα παράδειγμα ενσυναίσθησης είναι: κάποιο άτομο δίπλα μας δείχνει πολύ λυπημένο, εμείς προσπαθούμε να μάθουμε το λόγο, επιβεβαιώνουμε πως τα όσα νιώθει εκείνη τη στιγμή το άτομο είναι καθ΄όλα εντάξει, λέγοντας, για παράδειγμα, πως κι εμείς θα νιώθαμε ανάλογα σε μια παρόμοια κατάσταση. Στη συνέχεια, θα προσπαθούσαμε να βοηθήσουμε το άτομο αυτό είτε με κάτι πρακτικό είτε ακούγοντάς το είτε παραμένοντας δίπλα του ή δίνοντάς του κάποια νέα οπτική στο πρόβλημά του, χωρίς ίχνος κριτικής, υπόδειξης ή οποιασδήποτε αποδοκιμασίας.

Εν κατακλείδι, ο Sören Kierkegaard περιγράφει την ικανότητα ενσυναίσθησης με έναν υπέροχο και περιεκτικό τρόπο: «Εάν θέλω να καταφέρω να οδηγήσω ένα άτομο προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, θα πρέπει, προηγουμένως, να το συναντήσω εκεί που αυτό βρίσκεται και να αρχίσω ακριβώς από εκεί».

Φωτογραφία: Sven (23/5/2021)

Για πολλά χρόνια, τα περισσότερα της ζωής μου, ο Μάης ασκούσε πάνω μου μια παράξενη γοητεία, και μόνο στο άκουσμα του ονόματός του.  Αυτό ίσως συνέβαινε από τα τόσα πολλά ποιήματα και τους όμορφους στίχους που έχουν γραφεί για χάρη του, συνδέοντάς τον με τον έρωτα, τα λουλούδια, τη γονιμότητα και τη διάθεση της φύσης να βάζει τα καλά της και να τα επιδεικνύει, χωρίς την παραμικρή συστολή. Υπάρχει, όμως, και ένας προσωπικός λόγος που ο μήνας αυτός ασκεί τόση γοητεία πάνω μου και που δεν είναι άλλος από ένα λουλούδι που βάζει τις ωραιότερες πινελιές στα φορέματα της φύσης, χαρίζοντάς της μια ομορφιά ακαταμάχητη. Μιλώ για την παπαρούνα που κάνει απέραντα καταπράσινα λιβάδια να μοιάζουν πως φλέγονται και που ταιριάζει απόλυτα με κάθε λογής αγριολούλουδο που τολμά να φυτρώσει δίπλα της. Νομίζω πως ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι πως η γενναιόδωρη  παπαρούνα δεν επιδιώκει να επικρατήσει, αλλά να συνυπάρξει αρμονικά με τους συνοδοιπόρους της, και το πετυχαίνει απόλυτα. Όχι μόνο δεν επισκιάζει την ομορφιά των άλλων αγριολούλουδων, αλλά, επιπλέον, την αναδεικνύει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Εδώ και αρκετά χρόνια, όμως, δεν νιώθω την ίδια χαρά όπως παλιά. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να κάνω τις εκδρομές μου στη φύση, σε μέρη που ξέρω πως θα συναντήσω τα αγαπημένα μου τοπία και θα τα φωτογραφήσω, αλλά, ξαφνικά, εκεί που δεν το περιμένω, σκοντάφτω σε κάποια θύμηση ή εικόνα παλιά που φρενάρει τη διάθεση και την εξωστρέφειά μου. Τέτοιες στιγμές, θα ΄θελα να είμαι μόνος εκεί που βρίσκομαι, να αφεθώ πλήρως σε αυτά που αισθάνομαι και να έρθω κοντύτερα σε όλα όσα μου υπενθυμίζουν τόσο πειστικά πως κατοικούν ακόμα εντός μου…

Μάης μήνας πλησίαζε που έφυγε το αγαπημένο μου καρντάσι ο Νικόλας ο Παπάζογλου, Μάης ήταν που χάθηκε ο Ευθύμης, ο καλύτερός μου φίλος, και πολύ παλαιότερα, στα πολύ νεανικά μου χρόνια, η αγαπημένη μου Μυρούλα, η πανέμορφη στην όψη, μα κυρίως στην ψυχή Κυπριοτοπούλα. Τέτοιες στιγμές, θυμάμαι ακόμα τα δάκρυα χαράς και συγκίνησής της, καθώς φιλούσα τρυφερά τις ουλές όπου, πριν από κάποιους μήνες, υπήρχαν δύο πανέμορφα σφριγηλά νεανικά στήθη. Αργότερα, οι σουηδοί πλαστικοί χειρουργοί κατάφεραν να τα αποκαταστήσουν μοναδικά, λες και βρίσκονταν  από πάντα εκεί.

Εκείνον το Μάη, ταξίδεψε με το θείο της στην Κύπρο, για να γιορτάσει μαζί με την οικογένειά της, τον Ιούλη που έρχονταν, τη συμπλήρωση των τεσσάρων χρόνων από την εμφάνιση του καρκίνου που σήμαινε, σε πολύ μεγάλο βαθμό, πως είχε ξεπεράσει τον κίνδυνο επανεμφάνισής του. Όταν, όμως, ο άνθρωπος κάνει σχέδια, ο διάβολος γελάει. Τον Ιούλιο εκείνον, αντί της γιορτής για τη ζωή, η Μυρούλα θάφτηκε, ντυμένη νυφούλα, στη γη της μαρτυρικής πατρίδας της. Ποτέ δεν μας ξαναχόρεψε μπάλο με τον μοναδικό ανάλαφρο τρόπο που μάγευε όλους μας, κι ακόμα περισσότερο εμένα…

Photo Sven: Μία εργατική Πρωτομαγιά στη Στοκχόλμη...

Ήσουν ο ορισμός της πραότητας, της γλυκύτητας, της εντιμότητας, της συναισθηματικής, και όχι μόνο, γενναιοδωρίας, του πολύ καλού ανθρώπου, συζύγου, πατέρα, γιού, αδελφού, συναδέλφου και φίλου. Στα 35 χρόνια της ακλόνητης φιλίας μας, ποτέ δεν σε είδα θυμωμένο, έτσι τουλάχιστον όπως εννοούμε το θυμωμένος εμείς οι υπόλοιποι. Ποτέ σου δεν πίκρανες κανέναν και πάντα έδινες τόπο στην οργή, βρίσκοντας ελαφρυντικά για τους άλλους. Ακόμα και όταν σου τηλεφώνησε,  πριν από ένα μήνα, ο ανεκδιήγητος Μιζέριας για να σε ρωτήσει πως είσαι, μετά από έναν χρόνο που ήταν εξαφανισμένος, κάνοντάς το με έναν χυδαίο τρόπο, σαν να ήθελε να του πεις πόσος  χρόνος σου απομένει  να ζήσεις («Σου είπαν κάτι οι γιατροί που δεν θέλεις να μου το πεις, μήπως;»).  Μου το ανέφερες χαμογελώντας και προσπαθώντας να με καθησυχάσεις και να με αποτρέψεις να του τηλεφωνήσω και να του πω πολύ σκληρές κουβέντες…

Ήσουν ο άνθρωπος που όλοι αγαπούσαν και που πάντα ήθελαν να ΄χουν στην παρέα τους. Όποιος έρχονταν στις Σαββατιάτικες τσιπουροκατανύξεις μας, από τα πρώτα πράγματα που ρωτούσε ήταν: «Ο Ευθύμης που είναι, δεν θα ΄ρθει;». Ήταν τόσο έντονη η θετική σου αύρα και ενέργεια, που όλοι την εισέπρατταν και τη ρουφούσαν σαν οξυγόνο ψυχής…

Θυμάμαι την τελευταία συνάντησή μας στο Deseo, τον περασμένο Οκτώβρη. «Φέτος, ήταν πολύ καλή χρονιά για τα σταφύλια» είπες. «Θα φτιάξω καλό κρασάκι και τσιπουράκι για τις συναντήσεις μας». Ούτε εσύ πρόλαβες να το φτιάξεις ούτε κι εμείς να το γευθούμε μαζί με την ευλογημένη παρουσία σου. Έβηχες πότε-πότε και όταν διέκρινες κάποια υποψία ανησυχίας στο βλέμμα μου, έσπευδες να συμπληρώσεις, για να με καθησυχάσεις: «Πολύ ενοχλητική ώρες-ώρες αυτή η αλλεργία». Εγώ, όμως, γνώριζα καλά πως ποτέ δεν είχες κανενός είδους αλλεργία…  Ψυχούλα μου, γλυκιά.

Πάλεψες γενναία και με θάρρος περισσό τον καρκίνο που δεν είπε να σε αφήσει σε χλωρό κλαρί. Πρώτα, παχύ έντερο, μετά συκώτι, οστά και τέλος, πνεύμονες. Πρόλαβε και  «γλύτωσε» ο εγκέφαλος, αν «γλύτωσε»... Τρία μεγάλα και επώδυνα χειρουργεία, χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα…

Ποτέ δεν θα λησμονήσω εκείνο το χειμωνιάτικο απόγευμα, πριν από 35 χρόνια, που σε επισκέφθηκα στο σπίτι που νοικιάζατε μαζί με το Γιώργο το χοντρό (που «έφυγε» πολύ νωρίς κι αυτός, πριν από μερικά χρόνια) και τον Αρίστο (ακόμα ένα κομμάτι μάλαμα που «έφυγε» κι αυτός από την ίδια αρρώστια, πριν από περίπου δύο μήνες), σε ένα προάστιο της Στοκχόλμης. Πίναμε το καφεδάκι μας και καπνίζαμε το αναθεματισμένο, όταν ο Γιώργος ο χοντρός, ο «θεωρητικός» της παρέας, μου λέει, γνωρίζοντας την αγάπη μου για την ποίηση, πως ανακάλυψε ένα φοβερό ποίημα του Ρίτσου κι, όταν ζήτησα να το διαβάσω, σε φώναξε να φέρεις το χαρτί πάνω στο οποίο το αντέγραψες γιατί ήθελες, τάχα μου, να το έχεις, όπως μου είπε. Όταν το διάβασα, έμεινα. «Από ποια ποιητική συλλογή είναι αυτό και δεν το θυμάμαι;», ρώτησα. Τότε σκάσατε όλοι στα γέλια και ο χοντρός μου είπε καμαρώνοντας: «Το φιλαράκι μας από δω ξύπνησε προχθές  βράδυ, αργά μετά τα μεσάνυχτα, αναζήτησε, μισοκοιμισμένος, χαρτί και στυλό και έγραψε αυτό το αριστούργημα». Αυτό ήταν το πρώτο και το τελευταίο σου. Ούτε εσύ ήξερες πως σου ήρθε αυτή η έμπνευση. Πολλές φορές, τα επόμενα χρόνια, μέχρι και πρόσφατα, σε ρωτούσα αν το έχεις κάπου κρατημένο να το διαβάσω και η απάντησή σου ήταν πως δεν ξέρεις που μπορεί να είναι. Μάλλον, θα πρέπει να έχει χαθεί. Και δεν έλεγες ψέματα…

Θυμάμαι, ακόμα, τις ολονύκτιες πολιτικές μας συζητήσεις, τις ζυμώσεις και τις συγκρούσεις στις συνελεύσεις του Ελληνο-σουηδικού Συλλόγου Στοκχόλμης και στις πύρινες συναντήσεις του Διοικητικού συμβουλίου του Συλλόγου Ελλήνων Φοιτητών Στοκχόλμης, του οποίου ήμασταν μέλη, στη διάρκεια των οποίων δεχόμασταν επιθέσεις πανταχόθεν, ως μη ανήκοντες πολιτικά στις παραδοσιακές πολιτικές οργανώσεις και  κόμματα, αλλά στην εξωκοινοβουλευτική, όπως αποκαλούνταν αργότερα, αριστερά.

Θυμάμαι τις διαδηλώσεις, τα συλλαλητήρια, τις απεργίες πείνας έξω από πρεσβείες δικτατορικών καθεστώτων ή κρατών, που επέβαλαν τα θέλω τους με το νόμο των όπλων και του πολέμου, και πόσα άλλα που μας ένωναν και σμίλευαν τη φιλία μας.

Έκανες μια υπέροχη οικογένεια για την οποία θα πρέπει να είσαι πολύ υπερήφανος. Μια καταπληκτική σύντροφο και σύζυγο που, όπως κι εσύ, ήταν πάντα με το χαμόγελο στο στόμα, φιλόξενη, φιλικότατη και γενναιόδωρη, την οποία ποτέ δεν δυσαρέστησες, στα σχεδόν 30 χρόνια της κοινής σας ζωής. Αυτό μας είπε και η ίδια, όταν κατέβηκε κάτω στην είσοδο για να της δώσουμε, τη Δεύτερη μέρα του Πάσχα, γλυκά, τσουρέκια και αυγά καλλιτεχνήματα, που ζωγράφισε ένα προς ένα η Μαριάνθη, και να της δώσει, με τη σειρά της, και η Αγγελική ένα δώρο που της πήρε, σαν ένα συμβολικό ευχαριστώ,  για την επί χρόνια 24ωρη ιατρική και ανθρώπινη συμπαράστασή της σε κάθε σας  δυσκολία. «Πονάω διπλά και τριπλά», μας είπε,  «γιατί ποτέ του δεν μας πίκρανε. Μόνο όμορφες στιγμές έχουμε να θυμόμαστε όλοι μαζί του, τόσο καλός άνθρωπος ήτανε, όλα αυτά τα χρόνια της κοινής μας ζωής»…

Αποκτήσατε δυο παιδιά διαμάντια που μεγάλωσαν σαν ελεύθεροι άνθρωποι, με αγάπη, αυτονομία, ισοτιμία και ενθάρρυνση να κάνουν πάντα αυτό που τα ίδια αγαπούν. Όταν η Αγγελική τηλεφώνησε το πρωί τη Μαριάνθη στο νοσοκομείο για να της πει πως  έχει μεγάλη ανησυχία και φόβο, για το πώς είσαι, αυτή της απάντησε: «Τρέξε αμέσως κοντά του και κράτησέ  του το χέρι. Εμείς τα λέμε αργότερα». Μόλις που σε πρόλαβε, πριν κλείσεις για πάντα τα ωραία μεγάλα μάτια σου. Έφυγες με ένα αχνό χαμόγελο, μας είπε η Αγγελική, σαν να ήθελες να τους καθησυχάσεις και να τους δείξεις πως φεύγεις ευχαριστημένος για την τόσο όμορφη κοινή σας ζωή.

Καλό κατευόδιο, αγαπημένε και καλύτερέ μου φίλε-αδελφέ…               

Ο πόνος δυσβάσταχτος και το κενό δυσαναπλήρωτο. Μα πρέπει να το αντέξουμε κι αυτό..

Εκεί που θα πας, θα έχεις, τουλάχιστον, καλή παρέα φίλων αγαπημένων. Το καρντασάκι μας το Νικόλα τον Παπάζη, τον Μεγακλή, τον Θαλασσομάχο, τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και άλλους…

Κάθε χρόνο, ο προπομπός του Μάη, για μένα, που σηματοδοτούσε υπέροχες εκδρομές στη φύση, ήταν τα κατακόκκινα μπουκέτα από παπαρούνες που ξεπρόβαλαν μέσα από πρασινάδες, παρέα με κίτρινους και μωβ ανθούς που όλα μαζί συνέθεταν ένα μοναδικό φυσικό κέντημα που όμοιό του δεν βρίσκεις. Για έναν παράξενο λόγο, όμως, όταν έμπαινε, επιτέλους, ο Μάης, οι πρώτοι και επίμονοι συνειρμοί που είχα σε όλη τη διάρκεια του μήνα ήταν εικόνες από οδοφράγματα, οδομαχίες φοιτητών με αστυνομικούς στους δρόμους του Παρισιού, φοιτητικές συνελεύσεις και πολιτικές διεργασίες που μεταδόθηκαν σαν πύρινη λαίλαπα σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο που έμοιαζε πως θέλει πραγματικά να αλλάξει. Κι αυτή η εξέγερση, όμως, όπως και του Πολυτεχνείου μας το 1973, έγινε αντικείμενο καπηλείας, νοθεύτηκε, λοξοδρόμησε και έχασε, τελικά, τους στόχους και τα οράματά της…

Για πρώτη φορά φέτος, μετά από κάποιες δεκαετίες, δεν έκανα παρόμοιους συνειρμούς, όπως παλιά, και δεν συμμετείχα (για δεύτερη συνεχή χρονιά, λόγω κορωνοΪού, όμως) σε κάποιο συλλαλητήριο εργατικής πρωτομαγιάς. Ένιωθα μια παράξενη ηρεμία, καθώς κοιτούσα από το μπαλκονάκι του εξοχικού, την ομορφιά της φύσης που ξεδιπλώνονταν μπροστά μου. Για πρώτη φορά, συμμετείχα στο μάζεμα λουλουδιών και πρασινάδων από τον κήπο του σπιτιού για να φτιάξουμε μαγιάτικο στεφάνι που θα κρεμούσαμε στο ξύλινο πααντζούρι δίπλα από την είσοδο. Αμφιταλαντευόμουν εντός μου αν θα έπρεπε να χαρώ ή να πενθήσω για κάτι. Γιατί αυτή η αλλαγή; Γερνάω; Αλλοτριώνομαι; Έπαψα να είμαι ο ρομαντικός ιδεαλιστής που πάντα ελπίζει; Γίνομαι ένας βαρετός μικροαστός που βολεύεται με όσα έχει αποκτήσει;

Η αλήθεια είναι πως οι σκέψεις αυτές ξύπνησαν έναν αδιόρατο φόβο μέσα μου, μη θέλοντας να πιστέψω πως θα μπορούσα κάποτε κι εγώ να συμβιβαστώ, έτσι άδοξα. Μ΄αυτά και μ΄αυτά, κύλησε η μέρα σήμερα. Περιμένω ήδη με αγωνία τον ερχομό του επόμενου Μάη, με την ελπίδα να ξανανιώσω οσμή από καπνούς και φωτιά στα ρουθούνια μου, και να φαντασιώσω, για μία ακόμη φορά, εικόνες εξέγερσης, μαχητικότητας και μαραθώνιων φοιτητικών και εργατικών συνελεύσεων στην οθόνη του μυαλού μου που κάποτε είχα το προνόμιο να ζήσω έντονα και στην πραγματικότητα…

Το διάβασα, σήμερα το πρωί και συγκλονίστηκα. Βούρκωσα, μπρος στο μεγαλείο της αγάπης που, τελικά, καταφέρνει να μη γίνεται συνήθεια κι ούτε, οπωσδήποτε, να ατονεί με το πέρασμα του χρόνου. Αντίθετα, να βρίσκει τον τρόπο να γιγαντωθεί και ν΄απλώσει πολύ βαθιές ρίζες, όπως κάτι αιωνόβιοι γεροπλάτανοι στις πλατείες των ορεινών χωριών.

Τελικά, δεν είναι η αγάπη που ατονεί ή πεθαίνει. Είναι οι ψυχές μας που, τις περισσότερες φορές, δεν αποτελούν εύφορο έδαφος, για να στεριώσει, να βαθαίνει και να γιγαντωθεί η αγάπη...

 Χτες, ήταν άλλη μια εφημερία....

Εύκολη, δύσκολη δεν έχει σημασία.

Ήταν άλλη μια εφημερία.

Το βράδυ περνάω επίσκεψη από τους θαλάμους, σε ένα θάλαμο ένας κύριος 90ετων θα επιστρέψει σήμερα σπίτι του νικητής.

Με το που με βλέπει στην πόρτα μου λέει, "γιατρέ έλα να σου δείξω τι γράμματα μου στέλνει η γυναίκα μου."

Σε κάποιους είναι κάτι τελείως αδιάφορο.

Εμένα ακόμα αυτό με συγκινεί, αυτός ο έρωτας και το νοιάξιμο στα 90! Για αυτό και ζήτησα την άδεια του να το δείξω στους φίλους μου.

Με χαρά μου λέει, κάνε ό,τι θες!!!!

Η γυναίκα του, λοιπόν, που για μέρες δεν μπορούσε να δει το άλλο της μισό, του λέει......

" Ψυχούλα μου, φτάνεις ζωντανός κοντά μου. Λατρεία μου, νικήσαμε.... Μωρό μου, έρχεσαι αύριο κοντά μου. Κοντά στο Περιστέρι σου. Οι φτερούγες μου και πάλι θα σκεπάσουν το ταλαιπωρημένο σου σώμα. Το στομαχάκι σου θα γευτεί τις γεύσεις που στερήθηκες.

Αποδιοργανώθηκα.

Σε φώναζα, συνεχώς μα δεν άκουγα τον ήχο της φωνής σου.

Αύριο όλα θα αναστηθούν στο σπιτικό μας. Κάνε λίγες ώρες κουράγιο. Αύριο τελειώνουν οι σκληρές δοκιμασίες της ψυχής και του σώματος σου. Αύριο θα κοιμηθείς στο πεντακάθαρο κρεβάτι σου, μες την αγκαλιά μου. Θα μείνω άγρυπνη σιμά σου. Άγρυπνη να μετράω τις εκπνοές σου. Καρτέρα λίγο ακόμα, Άγγελε μου... Καλή αντάμωση.... "

Τελικά υπάρχει ελπίδα και νόημα σε όλο αυτό..........

Από το προσωπικό αρχείο......

Χρήστος Νταφόπουλος

Πηγή: https://www.athensvoice.gr/life/health/709499_post-tis-imeras-hristos-ntafopoylos